Trzeci sektor to ludzie – ich pasja, wiedza i umiejętności. Ale czy polskie NGO dysponują kompetencjami niezbędnymi w dzisiejszym szybko zmieniającym się świecie? Badanie krakowskiego KraFOS ujawniło, że braki kompetencyjne członków organizacji to drugi najpoważniejszy problem NGO (41% wskazań), zaraz po niedostatku finansów. Jakie konkretnie umiejętności są dziś najbardziej pożądane? I jak sektor pozarządowy radzi sobie z ich uzupełnianiem? Pora przyjrzeć się potrzebom szkoleniowym NGO oraz inicjatywom, które pomagają organizacjom rozwijać skrzydła.
Wielozadaniowość w DNA organizacji
Większość organizacji pozarządowych w Polsce działa w niewielkich zespołach – często kilkuosobowych, nierzadko opartych w całości na pracy społecznej. Według ogólnopolskich danych aż 35% NGO nie zatrudnia żadnych pracowników etatowych, polegając wyłącznie na wolontariuszach. W praktyce oznacza to, że działacze pełnią w organizacjach wiele ról jednocześnie. Ten sam lider bywa menedżerem projektu, księgowym, PR-owcem i fundraiserem naraz. W takich warunkach deficyty umiejętności są nieuniknione – trudno oczekiwać, by jedna osoba była ekspertem od mediów społecznościowych, sprawozdawczości finansowej i jeszcze pisania wniosków o dotacje.
Nic dziwnego, że organizacje wyraźnie sygnalizują potrzebę szkoleń i doradztwa. W badaniu KraFOS aż 71,8% małopolskich NGO zadeklarowało zapotrzebowanie na szkolenia jako formę wsparcia. Jakie tematy interesują je najbardziej? Lista jest szeroka i odzwierciedla wyzwania codziennej pracy. Najczęściej wskazywane obszary to finansowanie i zarządzanie projektami. Ponad trzy czwarte organizacji chce doskonalić się w zdobywaniu grantów i funduszy (79,5%) – np. uczyć się skutecznego pisania wniosków, fundraisingu czy pozyskiwania sponsorów. Niewiele mniej (64,1%) pragnie lepiej zarządzać projektami i zespołem, co obejmuje choćby umiejętność planowania działań, rozliczania dotacji czy kierowania wolontariuszami. Szkolenia z księgowości i finansów też są rozchwytywane – ponad połowa badanych chce lepiej radzić sobie z rozliczaniem dotacji i zarządzaniem finansami organizacji. To pokazuje, że nawet w małych fundacjach istnieje świadomość, jak ważna jest solidna administracja i transparentność finansowa.
Warte uwagi są także zgłaszane potrzeby w zakresie promocji i nowych technologii. Również 64,1% NGO w Krakowie wskazało, że potrzebuje wzmocnić kompetencje z PR i mediów społecznościowych. Umiejętność komunikowania misji i sukcesów organizacji to dziś być albo nie być – bez tego trudno zdobyć rozgłos, wolontariuszy i darczyńców. Stowarzyszenia chcą się też uczyć tworzenia prostych grafik czy zarządzania stroną www, by uniezależnić się od kosztownych podwykonawców. Nowoczesne technologie stawiają przed NGO kolejne wyzwania: od bezpieczeństwa danych (RODO) po potencjał sztucznej inteligencji. Nic dziwnego, że w Polsce ruszają inicjatywy typu Akademia Innowacyjności NGO, które uczą, jak wdrażać nowe narzędzia cyfrowe i AI w codziennej pracy organizacji. Nawet jeśli brzmi to futurystycznie, za kilka lat takie kompetencje mogą stać się standardem.
Prawo, administracja i standardy – niezbędna wiedza formalna
Choć misją organizacji pozarządowych jest działalność społeczna, to funkcjonują one w gąszczu przepisów i wymogów prawnych. Niestety, wielu społeczników gubi się w zawiłościach prawa. W opinii zarówno samych NGO, jak i urzędników, organizacjom często brakuje znajomości i umiejętności stosowania prawa, zwłaszcza w kontekście współpracy z administracją. Przykładowo, ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nakłada różne obowiązki (sprawozdawcze, informacyjne) na organizacje mające status OPP – bez przeszkolenia łatwo o błędy formalne. KraFOS odnotował jednak stosunkowo niewielkie zainteresowanie szkoleniami prawnymi wśród krakowskich NGO, poza paroma wyjątkami. Tylko co siódma organizacja uznała, że potrzebuje wsparcia z zakresu prawa pracy czy ochrony danych (RODO), choć np. wiedza o odpowiedzialności zarządów już zainteresowała ponad połowę badanych (56,4%). Być może część NGO nie zdaje sobie sprawy z własnych braków prawnych – dopóki nie spotkają ich konsekwencje kontroli czy kar.
W Polsce istnieje jednak coraz więcej możliwości, by uzupełnić te luki. Liczne centra wspierania NGO (często prowadzone przez samorządy lub federacje organizacji) oferują darmowe konsultacje z prawnikiem czy księgowym. W większych miastach regularnie odbywają się warsztaty z zakresu np. zmian w przepisach podatkowych dotyczących fundacji, zatrudniania pracowników czy realizacji obowiązków sprawozdawczych. Dostępne są także poradniki online – Portal ngo.pl prowadzi dział poradnikowy, gdzie można znaleźć praktyczne artykuły odpowiadające na pytania: jak założyć organizację, jak wynająć lokal, jak rozliczyć grant. Ta baza wiedzy pomaga działaczom stawiać czoła biurokracji. Istnieją nawet specjalistyczne programy szkoleniowe, np. Liderzy NGO 360°, skupiające się na rozwijaniu kompetencji menedżerskich i przywódczych kadr sektora pozarządowego. Wszystko to ma jeden cel – profesjonalizacja trzeciego sektora, by szczytne idee wspierać solidnymi umiejętnościami.
Kultura ciągłego doskonalenia
Potrzeby szkoleniowe NGO są różnorodne, ale łączy je jedno – pragnienie, by lepiej służyć swojej misji. Polskie organizacje coraz śmielej sięgają po wiedzę i nie wstydzą się przyznać: tak, potrzebujemy wsparcia, chcemy się uczyć. To pozytywny trend, bo dynamicznie zmieniająca się rzeczywistość (cyfryzacja, nowe wyzwania społeczne, zmiany prawne) wymaga, aby trzec sektor także ewoluował. Warto, by grantodawcy i administracja publiczna uwzględniali komponent edukacyjny w swoich programach – np. finansowali szkolenia szyte na miarę dla beneficjentów. Inwestycja w rozwój kompetencji zwraca się wielokrotnie: lepiej przeszkolona organizacja działa sprawniej, przejmuje więcej zadań, unika błędów i jest bardziej wiarygodna.
Podsumowując, kompetencje XXI wieku dla NGO to mieszanka tradycyjnego społecznikostwa z profesjonalnym know-how. Trzeba sprawnie łączyć serce do pomagania z głową do zarządzania. Od finansów, przez marketing i technologie, po wiedzę prawną – każda z tych dziedzin może zadecydować o powodzeniu misji organizacji. Na szczęście trzeci sektor ma w sobie ogromną chęć rozwoju. W atmosferze współpracy, dzielenia się doświadczeniem i wzajemnego uczenia, polskie NGO-sy mogą stać się prawdziwymi ekspertami w czynieniu dobra. Szkolenia szyte na miarę ich potrzeb to inwestycja w lepsze jutro nas wszystkich.
