Czy opłaca się założyć fundację? – jeżeli masz pasję dzieloną z innymi ludźmi, chęć działania społecznego i potrzebę nadania temu struktur, a przy tym ograniczone środki finansowe, odpowiedź brzmi: tak, warto. Stowarzyszenie może rozwinąć skrzydła Waszej inicjatywie, dając jej osobowość prawną i możliwość sięgania po wsparcie zewnętrzne. Pamiętaj jednak, że samo zarejestrowanie to dopiero początek – późniejszy sukces zależy od pracy i zaangażowania całej grupy. Jeśli macie w sobie tę energię, to korzyści ze wspólnie prowadzonej organizacji z pewnością przewyższą koszty i trudy. Powodzenia w społecznych działaniach!
Wiele osób zastanawia się, czy lepiej założyć stowarzyszenie, czy fundację, dlatego na koniec przedstawiamy krótkie porównanie z perspektywy decyzji o wyborze formy prawnej:
- Jeśli masz wspólników i chcesz działać zespołowo: Wybierz stowarzyszenie, gdy wokół Ciebie jest grupa ludzi z podobnym zapałem. Stowarzyszenie formalizuje istniejącą wspólnotę – możecie razem decydować i pracować. Dla grup przyjaciół, sąsiadów, kolegów z klubu czy forum internetowego, którzy mają wspólny projekt, stowarzyszenie bywa najbardziej naturalne. Przykłady: chcesz założyć klub sportowy dla dzieci i masz kilku trenerów i rodziców chętnych – stowarzyszenie będzie idealne. Macie paczkę wolontariuszy pomagających schronisku i chcecie założyć organizację – stowarzyszenie skonsoliduje Wasze wysiłki.
- Jeśli zależy Ci na pełnej kontroli lub działasz w pojedynkę: Wybierz fundację, gdy inicjatywa jest Twoim autorskim pomysłem, a inni raczej mają Ci pomagać niż współdecydować. Fundacja daje swobodę kreowania wizji przez fundatora. Np. masz swoją własną koncepcję programu stypendialnego i środki, by go finansować – zakładasz fundację swojego imienia i sam wyznaczasz zasady. Albo nie znasz na starcie innych chętnych do formalnego działania, ale wiesz, że chcesz coś robić (np. pojedyncza osoba chce nieść pomoc określonej grupie) – fundacja pozwoli Ci zacząć samemu, a zespół możesz zbudować już w trakcie działalności.
- Jeśli projekt ma charakter lokalny, integrujący społeczność: Często lepiej sprawdzi się stowarzyszenie, bo mieszkańcy chętniej zaangażują się jako członkowie, będą czuli że to „ich” organizacja. Stowarzyszenia są świetne do sąsiedzkich inicjatyw, kół gospodyń, klubów osiedlowych, gdzie ważne jest poczucie wspólnoty. Fundacje natomiast częściej mają zasięg ponadlokalny lub działają bardziej odgórnie (choć są i lokalne fundacje, jednak zwykle założone przez filantropa lub instytucję).
- Jeśli kluczowe jest szybkie i samodzielne decydowanie: Fundacja daje szybszą ścieżkę podejmowania decyzji – zarząd (czasem jednoosobowy) może reagować na bieżąco, zmienić działanie bez zbierania całej grupy. W stowarzyszeniu niektóre decyzje (np. zmiana statutu, połączenie z innym podmiotem) wymagają zwołania walnego zebrania, co zajmuje czas i energię. Dla projektów dynamicznych, startupowych, fundacja bywa wygodniejsza w zarządzaniu – jest jak „jednoosobowa firma” w świecie NGO. Z kolei przy projektach, gdzie chcesz budować ruch społeczny, zmobilizować wielu ludzi – struktura stowarzyszenia, choć wolniejsza w procedurach, sprzyja temu celowi.
- Jeśli nie masz funduszy na start: Stowarzyszenie pozwala wystartować praktycznie bez pieniędzy – składki członków i ewentualne darowizny zbierzecie już po rejestracji, a opłaty rejestrowe są zerowe. Fundacja wymaga wyłożenia choćby kilkuset złotych na notariusza i KRS oraz posiadania 1000+ zł na fundusz. Dla młodych ludzi, studentów czy społeczności bez kapitału stowarzyszenie jest przystępniejsze finansowo.
- Jeśli chcesz sygnować organizację własnym nazwiskiem lub marką: Fundacja daje taką możliwość (często fundacje noszą nazwisko fundatora albo nazwę firmy – np. Fundacja XYZ). W stowarzyszeniu nazwa zazwyczaj odnosi się do wspólnego celu lub regionu (np. Stowarzyszenie Miłośników Czegoś). W fundacji fundator jest mocno eksponowany jako założyciel, co może być zaletą, jeśli budujesz np. osobisty brand eksperta czy filantropa. W stowarzyszeniu założyciele są mniej widoczni, liczy się kolektyw.
Na koniec warto dodać, że obie formy są narzędziami do celu, jakim jest realizacja społecznej misji. Czasem zdarza się, że organizacje przekształcają się z jednej formy w drugą (choć formalnie to nie proste – raczej likwiduje się jedną a zakłada drugą od nowa), albo prowadzą fundację i stowarzyszenie równolegle dla różnych aspektów działalności. Dlatego jeśli po pewnym czasie stwierdzisz, że wybrana forma nie do końca Ci pasuje, można poszukać innych rozwiązań.
