Ministerstwo Edukacji i Nauki (oraz inne resorty, np. cyfryzacji, funduszy europejskich) prowadzą różne programy dotacyjne skierowane do szkół i placówek edukacyjnych. Zwykle nie rozróżniają one mocno statusu szkoły – liczy się realizacja określonego celu. Jednak warunkiem często bywa, aby organ prowadzący szkołę (czyli podmiot prowadzący, np. fundacja, osoba fizyczna, spółka) był uprawniony do otrzymania środków publicznych i prowadził działalność edukacyjną. Poniżej kilka przykładów programów krajowych, z których mogą korzystać także szkoły prywatne:
- Programy Ministra Edukacji i Nauki (dotacje celowe na projekty edukacyjne): W ostatnich latach MEiN uruchamia konkursy dotacyjne na projekty wzbogacające oferty szkół. Przykładem są ogłoszone na 2025 rok programy „Młodzi Obywatele”, „Odkrywcy” oraz „Nasze Tradycje”. Są to konkursy, w których o środki mogą ubiegać się m.in. organizacje pozarządowe oraz podmioty prowadzące działalność oświatową (w tym szkoły niepubliczne, o ile ich organ prowadzący jest np. fundacją, stowarzyszeniem lub ma w statucie działalność edukacyjną jako działalność pożytku publicznego). Programy te finansują inicjatywy takie jak:
- Zajęcia pozalekcyjne, warsztaty i wydarzenia edukacyjne dla uczniów (np. o tematyce obywatelskiej, historycznej – program „Młodzi Obywatele”; lub z zakresu nauk przyrodniczych, STEM – program „Odkrywcy”; czy dotyczące dziedzictwa kulturowego i tradycji – program „Nasze Tradycje”).
- Tworzenie materiałów dydaktycznych i innowacyjnych rozwiązań – wymagane jest np. opracowanie interaktywnych materiałów edukacyjnych, scenariuszy zajęć, które potem będą udostępniane szerszemu gronu nauczycieli.
- Promowanie postaw i kompetencji – np. przedsiębiorczości, krytycznego myślenia, świadomości obywatelskiej, umiejętności naukowych, kulturowych.
- Inwestycje w oświacie – programy infrastrukturalne: Państwo dostrzegało przez lata, że szkoły niesamorządowe (prywatne) mają ograniczony dostęp do funduszy inwestycyjnych, bo np. programy budowy sal gimnastycznych czy laboratoriów kierowano głównie do JST. Dlatego w 2022 roku MEiN po raz pierwszy uruchomiło program „Inwestycje w oświacie” dedykowany szkołom niepublicznym. Jego budżet wyniósł 100 mln zł, a beneficjentami mogły być podmioty prowadzące szkoły niesamorządowe (czyli nie prowadzone przez gminy). Dofinansowanie w formie dotacji celowej można było uzyskać na:
- Budowę nowego obiektu szkolnego – np. dobudowanie skrzydła, postawienie nowego budynku dla szkoły w miejscu, gdzie brakowało infrastruktury.
- Remont i dostosowanie istniejących budynków – np. modernizacja starej siedziby szkoły, dostosowanie obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych, remont sal lekcyjnych, dachów, instalacji.
- Zakup wyposażenia – np. wyposażenie pracowni informatycznej, chemicznej, pomoce naukowe, meble szkolne, sprzęt do praktycznej nauki zawodu, itp.
- Programy wspierające edukację włączającą i specjalną: Dla szkół, które kształcą uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (np. niepełnosprawności, autyzm) istnieją dedykowane formy wsparcia. PFRON (Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) oraz MEiN realizowali program „Dostępna szkoła” i podobne projekty z funduszy unijnych, mające na celu likwidację barier architektonicznych i podniesienie jakości edukacji włączającej. W niektórych z tych programów szkoły niepubliczne także mogły uczestniczyć (często jako partnerzy projektów prowadzonych przez organizacje pozarządowe lub bezpośrednio aplikować, jeśli spełniały kryteria). Przykładowo można było uzyskać grant na wyposażenie szkoły w udogodnienia dla uczniów z niepełnosprawnościami (podjazdy, windy, pętle indukcyjne dla niedosłyszących, oprogramowanie komputerowe dla niewidomych etc.) oraz na szkolenia nauczycieli z zakresu pracy z różnorodnymi uczniami.
Inną ścieżką są środki z regionalnych programów operacyjnych UE, gdzie często ogłaszano konkursy na projekty związane z edukacją włączającą, doradztwem zawodowym, dodatkowymi zajęciami wyrównawczymi po pandemii itp. Szkoła prywatna mogła być albo liderem takiego projektu (jeśli jej organ prowadzący to np. fundacja posiadająca doświadczenie w projektach unijnych), albo partnerem np. organizacji pozarządowej czy samorządu, który składa wniosek. Ważne jest, że finansowanie unijne (czy krajowe z Funduszu Edukacji) nie dyskryminuje placówek niepublicznych – kluczowe jest, by celem projektu było dobro uczniów i jakość kształcenia, a podmiot realizujący był rzetelny. Oczywiście, projekty unijne to wyższy poziom formalności (wnioski, wskaźniki, rozliczenia), ale dla większych szkół prywatnych to ciekawa opcja rozwoju. - Programy cyfryzacji i wyposażenia szkół: W ostatnich latach rząd uruchomił kilka programów doposażenia szkół w sprzęt komputerowy i technologie. Np. program „Aktywna tablica”, rozpoczęty w 2017 r. i kontynuowany, dofinansowywał zakup interaktywnych tablic, projektorów, laptopów do szkół. W edycjach pierwotnych programu szkoły niepubliczne również mogły brać udział, choć wymagało to spełnienia warunków (m.in. posiadania uprawnień szkoły publicznej) i zapewnienia wkładu własnego 20% wartości sprzętu. Szkoła prywatna musiała złożyć wniosek za pośrednictwem swojego organu rejestrującego (np. gminy) – czyli de facto zgłaszała zapotrzebowanie do gminy, a ta przekazywała do ministerstwa, uwzględniając szkoły niepubliczne w swoim zbiorczym wniosku. Podobnie, najnowszy program rządowy „Laboratoria Przyszłości” (na wyposażenie szkół podstawowych w drukarki 3D, roboty, sprzęt audio-video) pierwotnie objął tylko szkoły publiczne. Jednak pojawiły się głosy o poszerzenie go na niepubliczne – i faktycznie, w 2022 r. rząd przeznaczył dodatkowe środki, aby także szkoły prowadzone przez inne podmioty mogły otrzymać sprzęt. W praktyce bywało to organizowane poprzez dotacje celowe z budżetu państwa – organ prowadzący składał wniosek i otrzymywał środki na zakupy. Wniosek dla szkół prywatnych: warto śledzić tego typu inicjatywy cyfrowe, bo rząd zwykle prędzej czy później stara się objąć nimi wszystkie szkoły spełniające wymogi programu (przykładowo, „Aktywna tablica 2022–2024” – objęła też szkoły specjalne i mogła objąć niepubliczne spełniające kryteria).
- Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa (NPRCz): To program, z którego korzystają biblioteki szkolne. W latach 2016–2020 była pierwsza edycja, a obecnie trwa kolejna (2021–2025). Program przewiduje dotacje na zakup książek do bibliotek szkolnych oraz na promowanie czytelnictwa w szkołach. Dotacja zależy od wielkości szkoły (np. 3 tys. zł dla małej szkoły, 12 tys. zł dla dużej plus wkład własny 20%). Szkoły prywatne również mogą uczestniczyć w NPRCz, jeżeli prowadzą bibliotekę szkolną i ich organ prowadzący zgłosi akces poprzez właściwą gminę/powiat. Procedura zwykle wygląda tak, że szkoła składa do swojego organu prowadzącego deklarację chęci udziału, organ prowadzący (np. fundacja) przekazuje to do organu rejestrującego (samorządu), a samorząd w zbiorczym wniosku do wojewody/ministerstwa uwzględnia także szkołę niepubliczną. Dzięki temu sporo szkół społecznych i katolickich wzbogaciło biblioteki o nowości wydawnicze i lektury w ramach NPRCz.
- Programy naukowe, artystyczne, sportowe od innych resortów: Warto pamiętać, że nie tylko MEiN wspiera edukację. Np. Ministerstwo Kultury ma programy dla szkół artystycznych (tu akurat głównie publicznych, ale niektóre prywatne szkoły muzyczne są w systemie). Ministerstwo Sportu – programy jak „SKS” czy „Klub” opisywane wcześniej, które mogą dotyczyć również szkół (np. prywatne szkoły mistrzostwa sportowego mogą starać się o dotacje szkoleniowe). Ministerstwo Cyfryzacji (obecnie część KPRM) dofinansowywało tworzenie miasteczek internetowych, szkolenia z cyberbezpieczeństwa – szkoły mogły brać w tym udział. Kluczem jest obserwacja: dyrektor lub właściciel szkoły prywatnej powinien śledzić serwisy informacyjne resortów oraz korzystać z baz danych grantów (np. stron typu granty.pl, fundusze na edukację etc.) by wychwycić potencjalne konkursy, w których szkoła może wystartować.
Szkoły prywatne nie są pozostawione same sobie
Państwo tworzy mechanizmy, by je wspierać, zwłaszcza gdy realizują ważne cele (jak innowacje w edukacji, rozwój infrastruktury czy edukacja włączająca). Oczywiście, ubieganie się o te środki wymaga spełnienia formalności i często wniesienia wkładu własnego, ale nagrodą są znaczące fundusze pomagające rozwijać placówkę.
