Koła Gospodyń Wiejskich a granty i dotacje – kompendium wiedzy i poradnik

Koła Gospodyń Wiejskich (KGW) to organizacje społeczne o wieloletniej tradycji, skupiające głównie kobiety z terenów wiejskich, ale otwarte dla wszystkich mieszkańców wsi. Ich celem jest integracja społeczności lokalnej, kultywowanie folkloru i tradycji, wspieranie rozwoju przedsiębiorczości na wsi oraz poprawa jakości życia na terenach wiejskich. KGW odgrywają ważną rolę w życiu polskiej wsi od ponad 150 lat – pierwsze takie organizacje powstawały już w XIX wieku, a obecnie, dzięki wsparciu prawnemu i finansowemu, przeżywają prawdziwy renesans.

Czym są Koła Gospodyń Wiejskich?

Koło Gospodyń Wiejskich jest dobrowolnym, niezależnym od władz rządowych i samorządowych, samorządnym stowarzyszeniem mieszkańców wsi, działającym na rzecz danej społeczności lokalnej. Choć nazwa sugeruje, że to organizacje kobiece, w praktyce członkami KGW mogą być wszystkie osoby pełnoletnie mieszkające na obszarze działania koła, niezależnie od płci. Głównym zadaniem KGW jest reprezentowanie interesów kobiet wiejskich i ich rodzin oraz podejmowanie inicjatyw służących poprawie ich sytuacji społeczno-zawodowej, a także wspieranie wszechstronnego rozwoju obszarów wiejskich.

W praktyce Koła Gospodyń Wiejskich organizują rozmaite przedsięwzięcia integrujące lokalną społeczność. Zajmują się m.in. kultywowaniem lokalnych tradycji i folkloru – przygotowują regionalne potrawy, prowadzą warsztaty rękodzielnicze, prezentują obrzędy ludowe, zespoły artystyczne i pielęgnują dziedzictwo kulturowe wsi. Często angażują się w organizację lokalnych uroczystości (dożynki, festyny, konkursy kulinarne), prowadzą działania edukacyjne (np. kursy szycia, warsztaty kulinarne, hafciarskie) oraz akcje społeczne. Dzięki temu KGW integrują mieszkańców różnych pokoleń – nieraz w działalność koła zaangażowane są babcie, matki i wnuczki, przekazujące sobie umiejętności i tradycje.

Krótka historia KGW

Tradycja zrzeszania się kobiet wiejskich sięga w Polsce XIX wieku. Za pierwszą tego typu organizację uchodzi „Towarzystwo Gospodyń” założone w 1866 r. w Piasecznie na Pomorzu przez Juliusza Kraziewicza. Natomiast pierwsze koło nazwane już Kołem Gospodyń Wiejskich powstało w 1877 r. we wsi Janisławice (obecnie woj. łódzkie) z inicjatywy Filipiny Płaskowickiej. W kolejnych latach idea KGW szybko się rozpowszechniła – po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. termin „Koło Gospodyń Wiejskich” stał się powszechny, a w okresie międzywojennym powołano nawet Centralę Kół Gospodyń Wiejskich. W 1938 r. w Polsce działało już około 2,8 tys. kół zrzeszających ponad 52 tys. członkiń.

Po II wojnie światowej działalność KGW była początkowo regulowana przepisami o stowarzyszeniach, a od 1982 r. koła funkcjonowały jako jednostki organizacyjne Kółek Rolniczych (na mocy ustawy o społeczno-zawodowych organizacjach rolników). Przełom nastąpił w 2018 roku, gdy uchwalono odrębną ustawę o kołach gospodyń wiejskich, która po raz pierwszy kompleksowo uregulowała status prawny KGW Dzięki tej ustawie koła uzyskały osobowość prawną, możliwość rejestracji w dedykowanym rejestrze i ubiegania się o dotacje państwoweNowe prawo doceniło znaczenie KGW jako samodzielnych organizacji społecznych i dało impuls do ich rozwoju.

W rezultacie nastąpił dynamiczny wzrost liczby zarejestrowanych KGW. Do lutego 2021 r. do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich wpisano ponad 9700 kół (najwięcej w woj. wielkopolskim), a liczba ta stale rośnie. Obecnie KGW przeżywają renesans – ich aktywność znacznie wzrosła po wejściu Polski do UE oraz szczególnie po wprowadzeniu ustawy z 2018 r., która dała kołom nowe możliwości rozwoju.

Zadania i rola KGW w społeczności

Koła Gospodyń Wiejskich pełnią szereg istotnych funkcji na wsi – od edukacyjnych, przez kulturowe, po społeczno-gospodarcze. Ustawa o KGW precyzuje ich zadania statutowe, które pokazują, jak wszechstronna jest rola kół w lokalnych społecznościach. Do najważniejszych zadań KGW:

• Działalność społeczno-wychowawcza i oświatowo-kulturalna – organizowanie zajęć edukacyjnych, warsztatów, kółek zainteresowań oraz wydarzeń kulturalnych dla mieszkańców wsi (np. festyny, przeglądy zespołów ludowych).
• Wszechstronny rozwój obszarów wiejskich – podejmowanie inicjatyw na rzecz zrównoważonego rozwoju wsi, poprawy infrastruktury lokalnej, ekologii oraz warunków życia mieszkańców.
• Wspieranie przedsiębiorczości kobiet – zachęcanie kobiet do podejmowania działalności gospodarczej i społecznej, organizacja szkoleń z zakresu przedsiębiorczości czy rękodzieła umożliwiających zarobkowanie.
• Poprawa warunków życia i pracy kobiet na wsi – działania na rzecz aktywizacji zawodowej kobiet, podnoszenia ich kwalifikacji, a także ułatwiania godzenia ról rodzinnych i zawodowych (np. tworzenie miejsc opieki nad dziećmi przy okazji szkoleń).
• Rozwijanie form współdziałania i gospodarowania – promowanie współpracy między mieszkańcami, wymiany doświadczeń i pomocy wzajemnej, popularyzacja racjonalnych metod prowadzenia gospodarstwa domowego.
• Reprezentowanie interesów kobiet wiejskich wobec władz – artykułowanie potrzeb i postulatów środowiska wiejskiego, współpraca z samorządem i administracją w imieniu społeczności lokalne.
• Pielęgnowanie kultury ludowej – podtrzymywanie lokalnych zwyczajów, strojów, dialektów, twórczości ludowej i folkloru, organizacja zespołów artystycznych, kółek rękodzielniczych, udział w dożynkach i innych obrzędach regionalny.

Oprócz realizacji powyższych zadań, KGW integrują mieszkańców – często stają się centrum życia społecznego wsi. Koła organizują wspólne obchody świąt (Dzień Kobiet, Dzień Dziecka, Dzień Seniora, Dzień Strażaka itp.), przedsięwzięcia charytatywne, wspólne wycieczki czy spotkania okolicznościowe. Działalność KGW aktywizuje różne pokolenia i wzmacnia więzi sąsiedzkie, przyczyniając się do budowy kapitału społecznego na wsi.

Warunki założenia Koła Gospodyń Wiejskich

Ustawa określa jasno kryteria, które należy spełnić, aby założyć Koło Gospodyń Wiejskich na danym terenie. Najważniejsze warunki to:

• Minimalna liczba członków: Do utworzenia KGW wymagane jest co najmniej 10 osób pełnoletnich (18 lat lub więcej), które stale zamieszkują obszar wsi, na terenie której koło ma działać. Oznacza to, że już dziesięcioosobowa grupa mieszkańców jednej miejscowości może powołać koło.
• Jeden KGW na jedną wieś: W obrębie jednej miejscowości (wsi) może działać tylko jedno koło gospodyń wiejskic. Jeśli w danej wsi istnieje już zarejestrowane KGW, nie jest możliwe założenie drugiego – unikamy tym samym dublowania inicjatyw na tym samym terenie. W przypadku miejscowości posiadającej status miasta, koło można utworzyć, o ile liczy ona nie więcej niż 5000 mieszkańców.
• Wyłączność członkostwa: Osoba fizyczna może należeć tylko do jednego KGW. Przepisy zabraniają równoczesnego członkostwa w więcej niż jednym kole gospodyń. Ma to zapobiegać nakładaniu się składek członkowskich i zaangażowania tej samej osoby w kilku kołach jednocześnie.
• Nazwa koła: Nazwa tworzonego KGW musi zawierać odniesienie do miejscowości (obszaru działania koła) i musi być unikalna na skalę kraju. Przykładowo, jeśli w danej wsi działa już koło o nazwie “KGW [Nazwa Wsi]”, inne koło nie może zarejestrować identycznej ani bardzo podobnej nazwy.
• Wiek członków: Jak wspomniano, pełnoprawnymi członkami koła mogą być osoby od 18 roku życia. Młodzież poniżej 18 lat formalnie nie może być członkiem założycielem ani członkiem KGW, jednak ustawa dopuszcza udział osób od 13. roku życia w działalności koła (np. w młodzieżowych sekcjach wspierających KGW) – dzięki temu także młodsze pokolenie może angażować się w inicjatywy koła.

Spełnienie powyższych warunków to podstawa do tego, by móc przystąpić do formalnego zakładania KGW. Jeśli mamy grupę chętnych osób i nie istnieje konflikt z zasadą jednego koła na wieś, można przejść do procedury rejestracji.

Jak założyć Koło Gospodyń Wiejskich – krok po kroku

Założenie KGW w oparciu o ustawę z 2018 roku wiąże się z dopełnieniem pewnych formalności rejestrowych, jednak procedura jest dość przejrzysta i bezpłatna. Poniżej przedstawiamy instrukcję krok po kroku, jak powołać Koło Gospodyń Wiejskich:

1. Zebranie założycielskie: Zacznij od zorganizowania spotkania wszystkich zainteresowanych osób (minimum 10 pełnoletnich mieszkańców spełniających kryteria). Na zebraniu tym podejmijcie decyzję o utworzeniu koła, uchwalcie statut organizacji oraz wybierzcie organ reprezentujący koło na etapie rejestracji. Macie dwie opcje: od razu wybrać zarząd koła (przewodniczącą, skarbnika itp.) lub powołać tymczasowy komitet założycielski, który będzie reprezentował koło do czasu wyboru władz zgodnie ze statutem. Statut możecie przyjąć w oparciu o wzorcowy statut KGW (dostępny na stronie ARiMR) lub stworzyć własny, dostosowany do potrzeb koła – ważne, by nie był sprzeczny z wymogami ustawy.
2. Przygotowanie dokumentów: Wypełnijcie wniosek o wpis koła do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich (KRKGW). Formularz wniosku (oznaczony zwykle jako W-1) można pobrać ze strony Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa lub otrzymać w biurze powiatowym ARiMR. Do wniosku należy dołączyć wymagane załączniki: statut koła (lub oświadczenie o przyjęciu statutu wzorcowego), dokument potwierdzający wybór władz (uchwałę o wyborze zarządu lub powołaniu komitetu założycielskiego), uchwałę o przyjęciu statutu, a także listę założycieli/członków koła (w formie załącznika do wniosku. Jeśli od razu zdecydowaliście się prowadzić uproszczoną ewidencję księgową, możecie dołączyć również oświadczenie o wyborze UEPiK (Uproszczonej Ewidencji Przychodów i Kosztów) – jest to jednak opcjonalne i można to zgłosić w terminie późniejszym (o czym więcej w sekcji o finansach).
3. Złożenie wniosku w ARiMR: Gotowy wniosek wraz z załącznikami złóżcie w biurze powiatowym ARiMR, właściwym dla miejsca działalności koła. Osobą przyjmującą dokumenty będzie najczęściej Pełnomocnik ds. KGW w danym oddziale (jest to stanowisko ustanowione, by wspierać i nadzorować koła gospodyń). Można to zrobić osobiście lub przesłać dokumenty pocztą, a niektóre biura umożliwiają również złożenie wniosku elektronicznie.
4. Rejestracja w Krajowym Rejestrze: ARiMR zweryfikuje wniosek i jeśli wszystko jest w porządku, dokona wpisu koła do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich. Z chwilą wpisu do rejestru KGW zyskuje osobowość prawną i staje się oficjalnie zarejestrowaną organizacją. Rejestracja jest bezpłatna i dość szybka – przepisy gwarantują zwolnienie z opłat oraz uproszczony tryb postępowania. Po zarejestrowaniu koła otrzymacie numer wpisu (numer KGW) oraz zaświadczenie potwierdzające rejestrację.
5. Uzyskanie numerów NIP i REGON: Jako nowo powstała jednostka posiadająca osobowość prawną, Wasze KGW musi uzyskać numer REGON (w rejestrze podmiotów gospodarki narodowej) oraz numer NIP (Numer Identyfikacji Podatkowej). W praktyce często wystarczy wypełnić odpowiednie formularze (NIP-2 i RG-OP) i złożyć je we właściwych urzędach – formularze można pobrać ze strony ARiMR lub uzyskać w Urzędzie Skarbowym/GUS. Część biur ARiMR pomaga w przekazaniu tych dokumentów dalej, ale warto dopytać o procedurę przy rejestracji. Uzyskanie NIP i REGON również jest bezpłatne.
6. Dalsze kroki organizacyjne: Mając zarejestrowane koło, możecie przystąpić do działania. Jeśli powołaliście tymczasowy komitet założycielski, kolejnym krokiem będzie zwołanie walnego zebrania członków i wybór właściwego zarządu KGW (oraz ewentualnie komisji rewizyjnej, jeśli statut to przewiduje). Należy także założyć konto bankowe dla koła, przyjąć plan działania, uchwalić wysokość składki członkowskiej itp. Od tej pory Wasze KGW może już w pełni funkcjonować, korzystając z uprawnień przewidzianych prawem.

Cały proces rejestracji KGW według ustawy z 2018 r. jest stosunkowo prosty i nie wymaga opłat sądowych ani notarialnych, jak ma to miejsce np. przy rejestracji stowarzyszeń w KRS. Rejestr prowadzi ARiMR i to tam należy kierować dokumenty związane z wpisem czy późniejszymi zmianami (np. zmiana statutu, władz, nazwy koła itp. również dokonuje się poprzez zgłoszenie do rejestru ARiMR).

Finansowanie działalności KGW – poradnik w kilku krokach

Koła Gospodyń Wiejskich mogą korzystać z różnych źródeł finansowania, zarówno wewnętrznych (składki, działalność własna), jak i zewnętrznych (dotacje, konkursy). Poniżej omawiamy główne aspekty finansowe działalności KGW:

Składki członkowskie i środki własne – podstawa finansowania KGW

Podstawowym źródłem finansowania większości kół są niewielkie składki członkowskie opłacane przez członkinie/członków. Ponadto majątek KGW może pochodzić z darowizn, spadków, zapisów, a także dochodów z własnej działalności statutowej oraz środków pozyskanych z ofiarności publicznej (zbiórek. Koła często organizują loterie fantowe, kiermasze ciast, sprzedaż rękodzieła itp., co pozwala zgromadzić dodatkowe fundusze na działalność. Zgodnie z przepisami dochód z działalności koła musi służyć realizacji celów statutowych i nie może być rozdzielany między członków (koło jest organizacją non-profit).

Dotacja ARiMR (pomoc finansowa z budżetu państwa) i dotacje celowe dla KGW

Jedną z największych zachęt do rejestrowania KGW jest możliwość uzyskania corocznej dotacji z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Każde zarejestrowane koło raz w roku może otrzymać wsparcie finansowe – wysokość dotacji zależy od liczby członków koła. Od 2023 r. stawki wynoszą: 8 000 zł (dla koła do 30 członków), 9 000 zł (dla 31–75 członków) lub 10 000 zł (dla koła powyżej 75 członków). Środki te pochodzą z budżetu państwa i są przeznaczane na działalność statutową kół (czyli realizację celów wymienionych wcześniej, takich jak szkolenia, wydarzenia kulturalne, doposażenie koła, stroje ludowe, promocja lokalnych produktów itp.). Aby uzyskać dotację, koło musi złożyć wniosek w ARiMR – zazwyczaj ogłaszany jest coroczny nabór wniosków (najczęściej jesienią danego roku z pulą na rok następny). Przyznane kwoty nie wymagają wkładu własnego i są bezzwrotne, o ile zostaną wydatkowane zgodnie z przeznaczeniem.

Inne dotacje i konkursy grantowe dla Kół Gospodyń Wiejskich w Polsce

Poza stałym wsparciem z ARiMR, KGW mogą ubiegać się o dofinansowania z innych źródeł. Przykładowo, lokalne samorządy (gminy, powiaty) nierzadko przyznają granty dla organizacji pozarządowych na projekty kulturalne czy społeczne – koła gospodyń również mogą aplikować w takich konkursach ofert. Istnieją programy rządowe i samorządowe dedykowane aktywizacji wsi, w ramach których można otrzymać środki na doposażenie świetlic, organizację warsztatów, festynów itp. Ponadto coraz popularniejsze są konkursy z nagrodami dla KGW (np. na najlepszy produkt regionalny, najaktywniejsze koło, najciekawsze inicjatywy), organizowane przez agencje rządowe, media lub nawet Kancelarię Prezydenta RP. Udział w konkursach może przynieść nie tylko prestiż, ale i dodatkowe fundusze czy wyposażenie dla koła.

Dobrze prosperujące KGW zazwyczaj finansuje się z mieszanki źródeł – drobnych składek i dochodów własnych, corocznej dotacji ARiMR oraz okazjonalnych grantów/projektów. Transparentne prowadzenie finansów i rozliczeń jest przy tym bardzo ważne, gdyż koło – posiadając osobowość prawną – musi rozliczać otrzymane środki (np. dotację ARiMR trzeba rozliczyć poprzez przedstawienie faktur/rachunków zgodnych z celami statutowymi).

Działalność gospodarcza i kwestie podatkowe KGW

Czy Koło Gospodyń Wiejskich może prowadzić działalność zarobkową? Tak – choć głównym celem KGW nie jest osiąganie zysku, przepisy dopuszczają prowadzenie przez koło działalności odpłatnej, a nawet działalności gospodarczej w ograniczonym zakresie. W praktyce wiele KGW dorabia poprzez sprzedaż produktów i usług opartych na lokalnej tradycji, co jednocześnie promuje kulturę wsi. Oto najważniejsze zasady dotyczące działalności zarobkowej i podatków w KGW:

• Działalność odpłatna do 100 tys. zł: Koło Gospodyń Wiejskich może sprzedawać wyroby własne (np. ciasta, przetwory, potrawy regionalne), rękodzieło ludowe, a także bilety na organizowane przez siebie występy czy imprezy. Ustawa o KGW (art. 24) stanowi, że przychody z takiej działalności do kwoty 100 000 zł rocznie nie wymagają rejestrowania firmy – koło może działać w formie stowarzyszenia i jednocześnie prowadzić uproszczoną ewidencję finansową. Przekroczenie tego progu powoduje obowiązek prowadzenia pełnej księgowości (ksiąg rachunkowych) od następnego roku obrotowego, co de facto oznacza konieczność traktowania działalności koła na zasadach podobnych do przedsiębiorstwa (choć nadal w formie organizacji pozarządowej). W praktyce zdecydowana większość KGW nie osiąga tak wysokich przychodów, pozostając w limicie 100 tys. zł – dzięki temu mogą one korzystać z ułatwień przewidzianych dla mniejszych organizacji.Uproszczona ewidencja (UEPiK) vs. pełna księgowość: KGW mają możliwość prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów (UEPiK), zamiast standardowej pełnej księgowości. Uproszczona ewidencja jest dostępna dla organizacji pozarządowych (w tym KGW), które nie mają statusu OPP (organizacji pożytku publicznego) i których przychody w poprzednim roku nie przekroczyły 100 tys. zł. Wybór UEPiK należy zgłosić w ciągu 30 dni od rozpoczęcia działalności koła (przy rejestracji lub na początku kolejnego roku) do właściwego urzędu skarbowego – w przypadku KGW zgłoszenie składa się za pośrednictwem biura powiatowego ARiMRpodr.pl. Prowadzenie UEPiK znacznie upraszcza sprawy księgowe: koło nie musi sporządzać pełnych sprawozdań finansowych ani stosować zasad ustawy o rachunkowościpodr.pl. Wystarczy bieżąco ewidencjonować przychody i wydatki. Jeśli jednak koło przekroczy limit przychodów 100 tys. zł, traci prawo do UEPiK i musi przejść na pełną księgowość od następnego roku.
• Zwolnienia z podatków (CIT i VAT): Ustawodawca przewidział preferencje podatkowe dla kół gospodyń. Dochody KGW przeznaczone na działalność statutową są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) – obecnie zwolnienie obejmuje dochody do wysokości 100 000 zł rocznie. W praktyce oznacza to, że jeśli koło nie przekracza tego progu i nie prowadzi typowo komercyjnej działalności nastawionej na zysk, nie płaci podatku dochodowego. Ponadto, koła gospodyń wiejskich są uznawane za podatników VAT (przy sprzedaży towarów i usług), ale na mocy ustawy o VAT przysługuje im zwolnienie podmiotowe z VAT – o ile wartość sprzedaży w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła 200 000 zł. Z tego zwolnienia również korzysta zdecydowana większość KGW, bo ich przychody rzadko zbliżają się do tej granicy. Uwaga: należy pamiętać, że korzystając z uproszczonej ewidencji (limit 100 tys. zł przychodów), koło de facto nie może przekroczyć również progu VAT 200 tys. zł, gdyż wcześniej osiągnęłoby limit UEPiK.
• Kasa fiskalna i sprzedaż produktów: Dla małych sprzedaży okazjonalnych (np. na festynach) ustawodawca zwolnił KGW z obowiązku posiadania kasy fiskalnej, o ile prowadzą one uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów. To spore ułatwienie – koła mogą sprzedawać swoje wyroby na lokalnych wydarzeniach bez konieczności instalowania kasy. Wyjątek dotyczy sprzedaży alkoholu: Koła często przygotowują domowe nalewki czy miody pitne, jednak sprzedaż napojów alkoholowych powyżej 1,2% wymaga dopełnienia dodatkowych wymogów. Po pierwsze, konieczne jest uzyskanie zezwolenia gminnego na sprzedaż alkoholu (wydawanego przez wójta/burmistrza). Po drugie, od pierwszej sprzedaży alkoholu obowiązkowe jest posiadanie kasy fiskalnej i rejestrowanie na niej takiej sprzedaży. Należy też pamiętać, że sprzedaż trunków bez akcyzy (np. nalewki bez banderoli powyżej 1,2%) jest niedozwolona – zatem legalna dystrybucja własnych nalewek przez KGW wymaga uprzedniego załatwienia formalności.
• Obowiązki sprawozdawcze: Nawet jeśli koło korzysta ze zwolnienia z CIT, ma obowiązek złożyć deklarację roczną CIT-8 do urzędu skarbowego, wykazując, że dochód jest zwolniony (dotyczy to kół prowadzących uproszczoną ewidencję i których rok obrotowy to rok kalendarzowy – muszą one złożyć CIT-8 do 31 marca za rok poprzedni). W przypadku korzystania ze zwolnienia VAT, nie składa się co prawda deklaracji VAT-7, ale należy monitorować limit sprzedaży. Jeśli koło zatrudnia pracowników (rzadkie przypadki, np. instruktora na umowę zlecenie), dochodzą obowiązki płatnika ZUS/PIT. Większość KGW działa jednak w oparciu o pracę społeczną członków i wolontariuszy, więc te zagadnienia ich nie dotyczą.

Reasumując, działalność ekonomiczna KGW jest możliwa i dość elastyczna, ale obwarowana limitami, by zachować społeczny charakter koła. Koła gospodyń wiejskich mogą zarabiać na niewielką skalę, nie tracąc przy tym statusu organizacji non-profit ani nie popadając w nadmierne obciążenia podatkowe. Dzięki zwolnieniom z CIT i VAT większość kół nie ponosi ciężarów podatkowych, co pozwala przeznaczać środki w całości na realizację celów koła. Ważne jest jednak pilnowanie limitów oraz transparentne gospodarowanie finansami – odpowiedzialność za to spoczywa na zarządzie koła (najczęściej skarbniku i przewodniczącej).

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Aby jeszcze lepiej przybliżyć praktyczne aspekty działania Kół Gospodyń Wiejskich, poniżej odpowiadamy na najczęstsze pytania związane z zakładaniem i prowadzeniem KGW:

Ile osób potrzeba do założenia KGW?

Do założenia koła wymagane jest co najmniej 10 pełnoletnich osób (18 lat lub więcej) będących stałymi mieszkańcami wsi, na terenie której koło ma działać.

Czy do KGW mogą należeć mężczyźni?

Tak. Członkiem KGW może zostać każda osoba spełniająca wymóg wieku i zamieszkania – przepisy nie ograniczają członkostwa ze względu na płeć. Choć tradycyjnie to kobiety dominują w takich kołach, nic nie stoi na przeszkodzie, by dołączyli również mężczyźni z danej społeczności.

Czy jedna osoba może należeć do więcej niż jednego KGW?

Nie. Ustawa wprost zabrania przynależności do więcej niż jednego koła gospodyń wiejskich jednocześnie. Jeśli ktoś jest już członkiem KGW w swojej miejscowości, nie może równolegle zapisać się do innego koła (np. w sąsiedniej wsi).

Czy osoby niepełnoletnie mogą działać w KGW?

Formalnie członkiem koła może być osoba od 18. roku życia, jednak młodsze osoby również mogą angażować się w działalność KGW. Ustawa dopuszcza, by młodzież od 13 do 18 lat uczestniczyła w pracach koła – mogą oni tworzyć młodzieżowe sekcje lub kluby wspierające cele KGW, pomagając przy organizacji wydarzeń czy projektów. Nie mają jednak statusu formalnych członków ani prawa głosu na walnych zebraniach, dopóki nie osiągną pełnoletności.

Jakie dokumenty są wymagane do rejestracji KGW?

Należy złożyć wniosek o wpis do Krajowego Rejestru KGW w ARiMR wraz z załącznikami: statutem koła (lub oświadczeniem o przyjęciu statutu wzorcowego), uchwałą o wyborze zarządu (lub o powołaniu komitetu założycielskiego), uchwałą o przyjęciu statutu, listą założycieli/członków koła (formularzem załącznika do wniosku) oraz ewentualnie oświadczeniem o prowadzeniu uproszczonej ewidencji (UEPiK). Wszystkie te dokumenty sporządza się podczas zebrania założycielskiego, a wzory formularzy dostępne są na stronie ARiMR.

Czy rejestracja koła gospodyń wiejskich jest płatna?

Nie, rejestracja KGW jest bezpłatna. Zarówno złożenie wniosku, jak i sam wpis do rejestru w ARiMR nie podlegają opłatom skarbowym. Proces rejestracji został uproszczony i zwolniony z opłat, aby zachęcić społeczności do formalizowania działalności.

Ile wynosi dotacja dla KGW?

Zarejestrowane koło może co roku otrzymać dotację z ARiMR ze środków budżetu państwa. Obecnie (od 2023 r.) jest to 8 000 zł dla koła mającego do 30 członków, 9 000 zł jeśli koło liczy od 31 do 75 członków, oraz 10 000 zł w przypadku koła większego (powyżej 75 członków). Kwoty te mogą podlegać zmianom w kolejnych latach (decyzją ustawodawcy lub w zależności od budżetu), ale stanowią stałe, coroczne wsparcie dla działalności KGW.

Czy KGW podlega opodatkowaniu (CIT, VAT)?

Dochody koła przeznaczane na działalność statutową są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) – do kwoty 100 tys. zł rocznie. Oznacza to, że większość KGW nie płaci CIT, o ile wypracowany dochód służy realizacji celów koła, a nie działalności komercyjnej. Jeśli chodzi o podatek VAT – co do zasady sprzedaż towarów/usług przez KGW podlega VAT, ale koła mogą korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT (czyli nie naliczać VAT-u), jeżeli ich roczna sprzedaż nie przekracza 200 000 zł. W praktyce, przy skali działalności typowej dla KGW, koła z reguły mieszczą się w tych limitach i nie muszą odprowadzać VAT ani CIT.

Czy KGW musi mieć kasę fiskalną?

Koło, które prowadzi uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów (UEPiK), jest zwolnione z obowiązku posiadania kasy fiskalnej przy sprzedaży swoich wyrobów/usług. Dzięki temu np. sprzedając ciasta na festynie, KGW nie musi rejestrować każdej transakcji na kasie. Wyjątkiem jest sprzedaż alkoholu – jeśli koło chce sprzedawać własne napoje alkoholowe powyżej 1,2% (np. nalewki), to musi najpierw uzyskać stosowne zezwolenie gminne, a od pierwszej sprzedaży takiego produktu posiadać kasę fiskalną i ewidencjonować na niej sprzedaż Sprzedaż alkoholu bez akcyzy czy bez zezwolenia jest niedozwolona, stąd te obostrzenia.

Koła Gospodyń Wiejskich – krajowy fenomen i duży potencjał na granty i konkursy

Koła Gospodyń Wiejskich to unikalny element polskiej rzeczywistości wiejskiej – łączą w sobie społeczną misję, pielęgnowanie tradycji i przedsiębiorczość lokalną. Dzięki ustawie z 2018 roku oraz systemowi wsparcia finansowego, zakładanie KGW stało się prostsze i korzystniejsze, co przełożyło się na dynamiczny wzrost liczby kół i ich aktywności. Dziś tysiące KGW w całym kraju prężnie działa na rzecz swoich małych ojczyzn: organizują wydarzenia kulturalne, pomagają potrzebującym, promują regionalne produkty, a nawet reprezentują Polskę na arenie międzynarodowej (np. pokazy kulinarne, festiwale folklorystyczne).

Warto podkreślić, że siłą KGW są ludzie – pasja i zaangażowanie głównie kobiet, ale także wspierających ich rodzin i sąsiadów. Koła te nie tylko kultywują folklor, lecz także wprowadzają innowacje w swoich wsiach, ucząc się np. marketingu produktów lokalnych, pozyskiwania funduszy czy wykorzystania mediów społecznościowych do promocji. Dzięki temu tradycja łączy się z nowoczesnością, a polska wieś zyskuje na atrakcyjności i integracji.

Jeśli myślisz o założeniu Koła Gospodyń Wiejskich w swojej miejscowości – śmiało! Jak pokazaliśmy, procedury są przyjazne, a korzyści dla społeczności mogą być ogromne. KGW to nie tylko wypieki i ludowe stroje, ale przede wszystkim wspólnota ludzi z pasją, którzy razem mogą zdziałać wiele dobrego dla swojej okolicy. Powodzenia!