Fundacje i stowarzyszenia (organizacje pozarządowe) często opierają swoją działalność na finansowaniu z grantów i dotacji. Jak pokazują badania, niemal połowa budżetu polskiego sektora NGO pochodzi właśnie z dotacji i grantów. Oznacza to, że zdobywanie odpowiednich grantów ma kluczowe znaczenie dla stabilności i rozwoju organizacji. Jakie granty są zatem „najlepsze” dla fundacji i stowarzyszeń? Przede wszystkim takie, które są dopasowane do charakteru i potrzeb danej organizacji, możliwe do pozyskania przy jej zasobach oraz zgodne z jej misją. Poniżej przedstawiamy przegląd dostępnych rodzajów grantów oraz praktyczne wskazówki, jak wybrać i zdobyć te najbardziej odpowiednie.
Rodzaje dostępnych grantów dla NGO
Granty publiczne (rządowe i samorządowe): Największym źródłem finansowania NGO są środki publiczne – dotacje od administracji samorządowej (gminy, powiaty, województwa) oraz centralnej (ministerstwa i agencje państwowe). Mają one formę konkursów ofert, w których organizacje składają wnioski opisujące planowane działania. Konkursy grantowe obejmują różnorodne obszary życia publicznego – m.in. edukację, zdrowie, kulturę, pomoc społeczną, sport czy współpracę międzynarodową – dzięki czemu każda organizacja może znaleźć konkurs zbliżony do swojej misji. Warto pamiętać, że niektóre konkursy są kierowane tylko do określonych typów organizacji (np. wyłącznie do stowarzyszeń) lub mają inne ograniczenia formalne. Przykładami rządowych programów grantowych są chociażby Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO) – jeden z najpopularniejszych programów dotacyjnych dla NGO w Polsce – czy granty ministerialne w dziedzinach takich jak kultura, sport, edukacja itd. Samorządy lokalne również co roku ogłaszają otwarte konkursy ofert na realizację zadań publicznych przez organizacje pozarządowe w danym regionie (np. gmina dofinansowuje projekty z zakresu pomocy społecznej, kultury czy ekologii). W ramach środków publicznych dostępne są także fundusze unijne i środki zagraniczne – na przykład granty z funduszy europejskich, Norweskich czy szwajcarskich – często zarządzane przez krajowe instytucje pośredniczące lub fundacje.
Granty prywatne (fundacje korporacyjne i inne): Oprócz dotacji publicznych wiele fundacji prywatnych oraz firm oferuje programy grantowe dla organizacji non-profit. Mogą to być duże fundacje korporacyjne (np. Fundacja PZU, Fundacja ORLEN, Fundacja Santander, Fundacja Orange) albo organizacje pozarządowe przyznające granty mniejszym NGO. Takie granty często wspierają projekty społeczne w określonych obszarach (np. edukacja, rozwój lokalny, ekologia) zgodnych z misją danej fundacji. Na przykład Fundacja PZU prowadzi nabór wniosków w trybie ciągłym – poza konkursami – oferując dofinansowanie innowacyjnych projektów społecznych zarówno dużym, jak i małym organizacjom. Innym przykładem jest program Google Ad Grants, w ramach którego organizacja non-profit może otrzymać grant w postaci budżetu reklamowego (do 10 tys. USD miesięcznie na reklamy tekstowe w wyszukiwarce Google) – nabór do tego programu prowadzony jest przez cały rok. Warto śledzić strony internetowe dużych fundacji korporacyjnych oraz portale branżowe, aby nie przegapić nowych inicjatyw grantowych ze strony sektora prywatnego.
Małe granty i inne źródła: Specyficzną formą wsparcia są tzw. małe granty oferowane przez jednostki samorządu terytorialnego w trybie pozakonkursowym. Zgodnie z art. 19a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, samorząd może zlecić organizacji realizację niewielkiego zadania publicznego z pominięciem otwartego konkursu – dofinansowanie maksymalnie 10 000 zł, realizacja w ciągu 90 dni. Takie małe granty (tryb uproszczony) pozwalają na szybkie uzyskanie środków np. na pilne, lokalne inicjatywy. Należy jednak pamiętać, że w jednym roku kalendarzowym jedna organizacja może otrzymać ograniczoną liczbę takich dotacji od danego samorządu (istnieją limity kwot i liczby wniosków – szczegóły w dalszej części artykułu poświęconej trybowi 19a). Poza grantami i dotacjami, organizacje pozarządowe mogą pozyskiwać środki także z innych źródeł, jak darowizny od osób prywatnych, składki członkowskie, czy finansowanie społecznościowe. Jednak to właśnie granty dają możliwość zdobycia relatywnie dużych funduszy w krótkim czasie na konkretne projekty, dlatego stanowią tak atrakcyjną opcję.
Gdzie szukać najlepszych grantów?
Aby znaleźć odpowiednie granty dla fundacji lub stowarzyszenia, kluczowe jest monitorowanie informacji o dostępnych konkursach i programach. Istnieje kilka sprawdzonych sposobów i miejsc, gdzie warto szukać ogłoszeń o nowych grantach:
- Portale branżowe i bazy konkursów: W Polsce funkcjonują serwisy internetowe gromadzące informacje o aktualnych dotacjach. Przykładem jest portal ngo.pl (dział Fundusze), gdzie publikowane są na bieżąco konkursy ogólnopolskie i lokalne dla stowarzyszeń i fundacji. Można tam zapisać się na newsletter, aby otrzymywać najnowsze informacje o naborach dwa razy w tygodniu. Innym przykładem jest portal Funduszy Europejskich (funduszeeuropejskie.gov.pl) – przydatny zwłaszcza do śledzenia programów unijnych, oraz platforma Witkac (witkac.pl), gdzie publikowane są konkursy grantowe wielu samorządów i instytucji. Warto także regularnie sprawdzać Biuletyny Informacji Publicznej (BIP) swojej gminy, miasta czy urzędu marszałkowskiego – tam zgodnie z prawem ogłasza się otwarte konkursy ofert dla NGO w danym regionie. Oprócz tego powstają dedykowane portale i grupy na Facebooku, gdzie członkowie sektora dzielą się informacjami o dostępnych grantach.
- Programy rządowe i agencje: Informacje o flagowych programach dotacyjnych (jak wspomniane FIO czy Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich – PROO) publikowane są na stronach odpowiednich instytucji, np. Narodowego Instytutu Wolności (niw.gov.pl). Warto odwiedzać te strony lub zapisać się na ich newslettery, aby śledzić terminy kolejnych naborów. Zwykle tego typu programy mają cykliczne edycje – np. raz do roku – więc dobrze jest znać orientacyjne terminy (np. FIO tradycyjnie ogłaszane jest pod koniec roku lub na początku nowego). Podobnie ministerstwa (np. Ministerstwo Kultury, Ministerstwo Sportu itp.) ogłaszają konkursy w swoich dziedzinach – informacje dostępne są na ich portalach oraz często na wspomnianym ngo.pl.
- Fundacje prywatne i korporacyjne: Najlepsze granty dla organizacji to często te, które są mniej oblegane – dlatego warto szukać także poza głównym nurtem rządowym. Wiele fundacji korporacyjnych prowadzi własne strony z informacjami o programach grantowych (np. Fundacja Batorego, Fundacja Polki Mogą Wszystko, Fundacja LOTTO i inne). Część z nich przyjmuje wnioski w trybie ciągłym (całorocznym) lub organizuje konkursy tematyczne raz do roku. Przykładowo Fundacja im. Stefana Batorego oferuje ciągłe mikrodotacje na lokalne projekty klimatyczne młodzieży, a Fundacja PKO BP prowadzi stały nabór na projekty lokalne w obszarze edukacji, kultury, sportu i innych dziedzin. Warto stworzyć listę fundacji i firm działających w obszarze zbliżonym do misji naszej organizacji i regularnie odwiedzać ich strony lub media społecznościowe w poszukiwaniu ogłoszeń.
Jak wybrać najlepszy grant dla swojej organizacji?
Dopasowanie do misji i kompetencji
Najlepszy grant to taki, który umożliwi realizację celów statutowych organizacji i jednocześnie jest w zasięgu jej możliwości. Przy wyborze konkursu zwróć uwagę, czy temat i zakres projektu, który chcesz zgłosić, pokrywa się z priorytetami grantodawcy. Jeśli fundacja ekologiczna oferuje granty na projekty ochrony środowiska, a Twoja organizacja ma w tym doświadczenie – to znakomicie. Ale jeśli prowadzisz małe lokalne stowarzyszenie kulturalne, lepiej aplikować do konkursów na projekty społeczne lub kulturalne, niż np. o duży grant badawczy UE wymagający skomplikowanych partnerstw międzynarodowych.
Sprawdzenie kryteriów i wymogów
Zanim poświęcisz czas na pisanie wniosku, koniecznie wczytaj się w regulamin konkursu. Upewnij się, że Twoja organizacja spełnia wszystkie kryteria formalne (np. typ prawny organizacji, wymagany staż działalności, wkład własny finansowy, miejsce realizacji projektu itp.). Niedopasowanie do wymogów lub przeoczenie kluczowych warunków może sprawić, że nawet świetny projekt zostanie odrzucony z przyczyn formalnych lub – co gorsza – przyznana dotacja będzie trudna do rozliczenia. Regulamin i wytyczne należy czytać bardzo uważnie, bo mogą zawierać niestandardowe wymagania. Na przykład brak realizacji określonych wskaźników (rezultatów) lub niespełnienie warunków grupy docelowej może skutkować koniecznością zwrotu dotacji! Dobrą praktyką jest także zapoznanie się z szerszym kontekstem – programem, w ramach którego ogłoszono dany konkurs. Często dokumenty programowe (np. ogólne założenia programu grantowego) zawierają informacje, których może brakować w samym regulaminie konkursu, a które wpływają na realizację projektu (np. dodatkowe obowiązki sprawozdawcze).
Realistyczna ocena szans
Oceń swoje szanse biorąc pod uwagę konkurencję i wymagania. W mniejszych lokalnych konkursach (np. gminnych) konkurencja może być mniejsza, co zwiększa prawdopodobieństwo sukcesu – choć kwoty dotacji zwykle są tam niższe. Z kolei ogólnopolskie programy (jak FIO czy Aktywni Obywatele) przyciągają setki wniosków z całego kraju, więc konkurencja jest duża, ale i granty często bardziej znaczące finansowo. Dla początkujących NGO dobrym podejściem bywa start od mniejszych grantów – zdobycie kilku mniejszych dotacji i zrealizowanie projektów z sukcesem pozwoli nabrać doświadczenia, zbudować portfolio i wiarygodność. To z kolei ułatwi sięganie po większe dofinansowania w przyszłości. Pamiętaj też, że nie zawsze uda się wygrać każdy konkurs – pisanie wniosków grantowych to gra statystyczna. Czasem organizacje składają kilka wniosków, z czego finansowanie uzyskuje tylko jeden lub dwa. Niepowodzenia są naturalną częścią procesu – warto wyciągać z nich wnioski i doskonalić kolejne aplikacje.
Przygotowanie skutecznego wniosku
Gdy już zidentyfikujesz obiecujący grant, kluczem jest przygotowanie solidnego wniosku. Upewnij się, że Twój projekt ma jasno zdefiniowany cel, odpowiednio rozpoznany problem i potrzeby odbiorców oraz zaplanowane rezultaty. Opisz dokładnie działania, które zrealizujesz za pozyskane środki, i zaplanuj budżet w sposób przejrzysty oraz zgodny z wytycznymi konkursu. Ważne jest wykazanie we wniosku potencjału organizacji do realizacji zadania – np. poprzez wskazanie doświadczenia w podobnych projektach, posiadanych zasobów kadrowych czy partnerstw lokalnych. Staraj się pisać konkretnie i na temat, unikając ogólników. Komisje oceniające doceniają projekty dobrze przemyślane, realistyczne i wpisujące się w cele danego konkursu. Zadbaj o to, by wniosek był spójny, poprawny językowo i kompletny (dołącz wszystkie wymagane załączniki, np. statuty, rekomendacje, kosztorysy). Jeśli regulamin dopuszcza konsultacje lub pytania do organizatora konkursu – skorzystaj z tej możliwości, aby rozwiać ewentualne wątpliwości przed złożeniem oferty.
Planowanie i terminy
Najlepsze granty to często te, do których aplikacje przygotowujemy z wyprzedzeniem. Zanotuj sobie terminy cyklicznych naborów (np. jeśli wiesz, że Twój powiat co roku ogłasza konkurs dla NGO w styczniu – bądź gotów wcześniej przygotować pomysł). Dzięki temu unikniesz pisania wniosku na ostatnią chwilę. Pamiętaj również, że niektóre programy mają tryb ciągłego naboru (całoroczny, do wyczerpania środków) – w takim przypadku warto złożyć wniosek jak najszybciej, zanim pula grantów się wyczerpie. Inne konkursy mogą mieć kilka rund w roku lub tzw. nabory interwencyjne ogłaszane doraźnie. Śledząc na bieżąco informacje i planując pracę nad wnioskami z wyprzedzeniem, zwiększasz szansę na sukces.
Czujność i merytoryka – klucz po dotacje i granty
Dla fundacji i stowarzyszeń nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi na pytanie, jakie granty są najlepsze – wszystko zależy od specyfiki organizacji i jej potrzeb. Ogrom dostępnych programów finansowania sprawia, że kluczem jest wybór tych właściwych: dopasowanych tematycznie, realistycznych do zdobycia oraz gwarantujących rozwój projektu. Wykorzystuj sprawdzone źródła informacji (takie jak bazy ngo.pl czy grantowo.pl czy strony instytucji grantodawczych) i nie bój się sięgać po różnorodne formy wsparcia – od dużych programów rządowych, przez fundusze europejskie, po mniejsze granty lokalne i korporacyjne. Pamiętaj przy tym o dokładnym czytaniu wytycznych i solidnym przygotowaniu wniosku. Najlepszy grant to bowiem nie zawsze ten z najwyższą kwotą, ale ten, który Twoja organizacja jest w stanie efektywnie wykorzystać, osiągając zamierzone cele społeczne i wzmacniając swoją misję.
