Stowarzyszenia to jedne z popularniejszych organizacji pozarządowych. W Polsce jest zarejestrowanych 107 tys. stowarzyszeń wg rejestru REGON, zgodnie z danymi na koniec 2021 roku.
W niniejszym artykule opisujemy jedynie stowarzyszenia (tzw. stowarzyszenia rejestrowe), nie uwzględniając stowarzyszeń zwykłych. Te same przepisy dotyczą również m.in. ochotniczych straży pożarnych czy lokalnych organizacji turystycznych, a także związków stowarzyszeń.
Po pierwsze, trzeba podjąć uchwałę o zmianie statutu. To sam statut określa kworum oraz procedurę. Zmianę uchwala Walne Zebranie Członków lub Walne Zebranie Delegatów.
Warto podkreślić, że Walne Zebrania Członków można zwoływać również w formie elektronicznej lub obiegowo. Jako że wygasły przepisy tzw. ustawy covidowej, to trzeba odpowiednie przepisy wprowadzić do statutu.
Do wniosku o rejestrację załączyć należy protokół wraz z listą z zebrania. Nie jest powiedziane, kto podpisuje protokół, może to być przewodniczący zebrania, protokolant, albo jeden i drugi.
Załączamy też jednolity tekst statutu (w formie papierowej – dwa razy, jeden przeznaczony jest dla organu nadzoru).
Co robi sąd?
Sąd sprawdza zgodność statutu z prawem, a także zgodność podjętej uchwały z poprzednim statutem (np. w zakresie kworum). Nie powinien jednak decydować ani o celowości wybranych rozwiązań ani o tym, czy są rozsądne. Może jednak chcieć zapewnić, by nie były ze sobą sprzeczne.
Obecnie w postępowaniu nie uczestniczy już organ nadzoru (czyli starosta lub prezydent miasta), co przyśpieszyło postępowaniu.
Mówimy o sądzie, choć w praktyce zadania w wydziałach gospodarczych Krajowego Rejestru Sądowego wykonują referendarze sądowi.
Teoretycznie na rozpatrzenie sprawy ustawa wyznacza termin 7 dni, ale niestety raczej nie jest przestrzegany. Jeśli sprawa trwa ewidentnie zbyt długo, warto napisać pismo o przyspieszenie (pisemnie w przypadku wniosków papierowych oraz przez Portal Rejestrów Sądowych w przypadku wniosków elektronicznych). Teoretycznie możliwa jest również skarga na przewlekłość, ale nie ma szans na jej wcześniejsze rozstrzygnięcie.
Sąd (referendarz) może zażądać uzupełnienia braków i wyznacza termin, najczęściej siedmiodniowy, choć zdarzają się terminy 14-dniowe i 21-dniowe. Jeśli uważamy, że błędnie – po prostu nic nie robimy, choć można wyjaśnić swoje stanowisko referendarzowi w piśmie.
Referendarz w przypadku nieuzupełnienia dokonuje zwrotu wniosku, w przypadku uzupełnienia braków, ale niezgodności z prawem uchwały o zmianie statutu, może też odmówić wpisu.
Jeśli nie zgadzamy się ze zwrotem wniosku lub odmową wpisu, możemy najpierw wnieść skargę na referendarza sądowego. Potem postanowienie wydaje sąd rejonowy (w składzie jednoosobowym). Od tego postanowienia można wnieść apelację do sądu okręgowego. Nie przysługuje jednak skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.
Co warto pamiętać?
Wpis uchwały o zmianie statutu jest tzw. wpisem konstytutywnym. Oznacza to, że obowiązuje dopiero od czasu wpisu do Rejestru Sądowego. Czyli np. jeśli zmieniamy cel statutowy, to możemy się na to powołać dopiero po rejestracji. To samo dotyczy np. zasad głosowania albo utraty członkostwa.
Inny charakter mają już uchwały np. dotyczące zarządu czy komisji rewizyjnej – one obowiązują już od chwili podjęcia.
