Granty i dotacje dla Ochotniczych Straży Pożarnych – jak OSP mogą pozyskiwać fundusze?

Czym jest Ochotnicza Straż Pożarna (OSP)?

Ochotnicza Straż Pożarna (OSP) to lokalna, społeczna jednostka ratowniczo-gaśnicza składająca się z ochotników – mieszkańców danej miejscowości – którzy dobrowolnie angażują się w ochronę przeciwpożarową i ratownictwo w swojej okolicy. OSP jest umundurowaną organizacją wyposażoną w specjalistyczny sprzęt pożarniczy, działającą najczęściej w formie stowarzyszenia rejestrowego. Oznacza to, że oprócz roli w systemie bezpieczeństwa, prawnie każda jednostka OSP jest organizacją pozarządową (NGO) z własnym statutem, zarządem i wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego. To odróżnia OSP od zawodowej Państwowej Straży Pożarnej (PSP), choć obie formacje ściśle współpracują.

Rola i zadania OSP: Głównym celem OSP jest walka z pożarami oraz udział w akcjach ratowniczych podczas innych zagrożeń, takich jak klęski żywiołowe (np. powodzie, wichury) czy wypadki komunikacyjne. Strażacy-ochotnicy z OSP często są pierwsi na miejscu zdarzenia w swojej wsi lub gminie – gaszą pożary domów, stodoł, lasów, usuwają powalone drzewa, wypompowują wodę z zalanych piwnic, udzielają kwalifikowanej pierwszej pomocy poszkodowanym przed przybyciem innych służb. W wielu rejonach to OSP stanowi trzon lokalnego systemu ratownictwa, zwłaszcza tam, gdzie zawodowe jednostki PSP mają daleki dojazd.

Poza działaniami ratowniczo-gaśniczymi, OSP pełnią także ważną funkcję społeczną i edukacyjną. Strażacy-ochotnicy prowadzą pogadanki w szkołach o bezpieczeństwie przeciwpożarowym, organizują pokazy pierwszej pomocy, angażują się w życie lokalnej społeczności (festyny, zabezpieczanie imprez masowych). Przy wielu OSP działają Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze (MDP) – czyli grupy młodzieży szkolnej trenującej podstawy pożarnictwa pod okiem doświadczonych druhów. OSP to często również centra integracji społecznej – strażnice (remizy) są miejscem spotkań mieszkańców, odbywają się tam zebrania wiejskie, uroczystości okolicznościowe, a sam wizerunek strażaka cieszy się dużym szacunkiem społecznym.

Organizacja i funkcjonowanie OSP – krok po kroku

Każda Ochotnicza Straż Pożarna jest zorganizowana podobnie jak stowarzyszenie. Członkowie OSP wybierają zarząd (na czele z prezesem OSP), komisję rewizyjną, uchwalają statut i plan działalności. Jednostka może zostać włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (KSRG) – jest to ogólnopolska sieć jednostek, które spełniają określone standardy wyszkolenia i wyposażenia. Około 5 tysięcy spośród ponad 16 tysięcy OSP w Polsce należy do KSRG. Bycie w KSRG oznacza dodatkowe obowiązki (dyspozycyjność, określona liczba wyszkolonych ratowników, wymagany sprzęt), ale także dodatkowe przywileje – m.in. priorytet w przydziale nowych wozów czy sprzętu z programów centralnych oraz finansowanie części kosztów przez państwo.

Większość OSP posiada swoją remizę strażacką – budynek będący jednocześnie garażem dla wozów i sprzętu oraz zapleczem socjalno-szkoleniowym. Remizy te często należą do gminy (samorządu), a są użyczane OSP na potrzeby działalności. Standardowym wyposażeniem aktywnej jednostki OSP jest przynajmniej jeden średni lub lekki samochód strażacki (ratowniczo-gaśniczy) z motopompą, zestaw węży, hydrantów, drabin, agregatów itp., a także osobiste wyposażenie strażaków (ubrania specjalne, hełmy, buty, aparaty oddechowe). Utrzymanie tego sprzętu i gotowość bojowa wymagają stałych nakładów finansowych – stąd duże znaczenie mają kwestie finansowania, omówione poniżej.

W 2022 r. weszła w życie nowa ustawa o Ochotniczych Strażach Pożarnych (z 17 grudnia 2021 r.), która uregulowała status prawny OSP i wprowadziła szereg zmian. Najgłośniej komentowanym zapisem było ustanowienie świadczenia ratowniczego – strażacy-ochotnicy, kobiety po 20 latach czynnej służby i mężczyźni po 25 latach, którzy brali udział w akcjach, otrzymują dodatkowe świadczenie pieniężne (od 2022 r. jest to około 200 zł miesięcznie, wypłacane z budżetu państwa). Ustawa potwierdziła też obowiązek gmin do zapewnienia środków dla OSP, uregulowała status członków młodzieżowych drużyn (zapewnienie ubezpieczenia, możliwości udziału w zawodach), a także doprecyzowała zadania OSP (nie tylko gaśnicze, ale i np. pomoc przy klęskach żywiołowych, działania ekologiczne, kulturalne itp.). To ważny krok, który docenił rolę ochotników i formalnie umocnił ich prawa.

Źródła finansowania OSP – granty, konkursy, dotacje celowe

Finansowanie Ochotniczych Straży Pożarnych odbywa się z wielu różnych źródeł – od środków publicznych (samorządowych i państwowych), przez fundusze celowe, po darowizny i własne inicjatywy. Jest to swoisty montaż finansowy, ponieważ utrzymanie gotowości bojowej, zakup wozu czy sprzętu przekracza zwykle możliwości jednej instytucji. Poniżej przedstawiamy główne źródła funduszy dla OSP oraz sposoby ich pozyskania:

1. Budżet gminy (samorząd lokalny)

Zgodnie z prawem, zaspokajanie zbiorowych potrzeb w zakresie ochrony przeciwpożarowej należy do zadań własnych gminy. W praktyce oznacza to, że gmina finansuje podstawowe koszty funkcjonowania OSP na swoim terenie. Z budżetu gminy pokrywane są takie wydatki jak: bieżące utrzymanie remizy (media, drobne remonty), paliwo i ubezpieczenie pojazdów, podstawowe wyposażenie osobiste strażaków, konserwacja sprzętu, szkolenia podstawowe. Gmina może przekazywać OSP środki w formie dotacji celowej (na konkretne zakupy, np. motopompy) lub opłacać rachunki bezpośrednio. Często też gminy partycypują w większych inwestycjach, np. dokładają znaczącą kwotę do zakupu nowego samochodu pożarniczego. Dobrze jest, gdy w budżecie gminy co roku rezerwuje się pewną pulę dla OSP – czy to na utrzymanie gotowości, czy w postaci funduszu na sprzęt.

2. Dotacje z budżetu państwa (MSWiA/Komenda Główna PSP)

Państwo polskie wspiera finansowo OSP poprzez różne kanały. Przede wszystkim, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) corocznie przekazuje środki, które trafiają do jednostek OSP za pośrednictwem Komendanta Głównego PSP. Dzieje się to na podstawie wniosków składanych przez OSP – każda jednostka (zazwyczaj poprzez właściwego komendanta powiatowego PSP) może złożyć wniosek o dotację na realizację swoich zadań ustawowych. Dotacje z MSWiA dla OSP dzielą się na:

• Dotacje dla OSP w KSRG: Jednostki należące do KSRG otrzymują dofinansowanie na zapewnienie gotowości operacyjnej. Jest to kwota ustalana odgórnie (co roku może być inna) dzielona pomiędzy wszystkie OSP w systemie. Środki te można przeznaczyć np. na zakup umundurowania bojowego, środków łączności, sprzętu ratowniczego, remonty wozów czy obiektów. Dodatkowo OSP w KSRG mają priorytet w programach rządowych – np. często to one otrzymują nowe samochody z dofinansowaniem centralnym.
• Dotacje dla OSP poza KSRG: Również jednostki spoza systemu otrzymują wsparcie, choć nieco mniejsze. MSWiA co roku ogłasza program dotacyjny (często nazywany potocznie „dotacją ministerialną”) dla wszystkich OSP. Przykładowo w 2023 r. pula do podziału wynosiła ok. 22 mln zł dla jednostek spoza KSRG. Każda OSP mogła aplikować o dofinansowanie zakupu niezbędnego sprzętu i wyposażenia – np. pomp, węży, ubrań ochronnych, hełmów, pilarek do drewna, zestawów PSP R1 do pierwszej pomocy itp. Są ustalane kategorie wydatków i limity (np. określona maksymalna kwota na motopompę czy defibrylator). Wniosek zatwierdza komendant PSP i trafia do KG PSP, a następnie środki są przekazywane danej OSP poprzez umowę z komendantem PSP. OSP musi rozliczyć wydatki zgodnie z przeznaczeniem.
• Programy MSWiA i inicjatywy specjalne: Niekiedy pojawiają się dodatkowe środki z budżetu państwa – np. w 2019 roku rząd uruchomił program 5000+ dla OSP, w ramach którego każda jednostka OSP mogła otrzymać jednorazowo 5000 zł na działalność kulturalno-edukacyjną (taką jak organizacja zawodów sportowo-pożarniczych, festynów, szkoleń dla mieszkańców z pierwszej pomocy). Warunkiem było złożenie wniosku i zobowiązanie do spożytkowania pieniędzy na cele inne niż bezpośrednie ratownictwo (czyli rozwój społeczny OSP). Program cieszył się ogromnym zainteresowaniem, praktycznie wszystkie OSP w kraju skorzystały z tego dofinansowania. To pokazuje, że państwo stara się docenić wkład OSP nie tylko w gaszenie pożarów, ale i budowanie więzi społecznych.

3. Fundusz ubezpieczeniowy (środki z firm ubezpieczeniowych)

Istotnym, choć mało zauważanym źródłem finansowania, są wpływy z obowiązkowego ubezpieczenia od ognia. Na mocy przepisów ustawy o ochronie przeciwpożarowej, zakłady ubezpieczeniowe odprowadzają część składek z polis przeciwpożarowych na fundusz, z którego wspierane są jednostki ochrony przeciwpożarowej. Środki te trafiają do Komendanta Głównego PSP i są rozdysponowywane na OSP zgodnie z rozporządzeniem MSWiA. Przykładowo, te fundusze często współfinansują zakup nowych wozów strażackich (ubezpieczyciele partycypują np. 20% wartości pojazdu). Podział tych pieniędzy jest zwykle proporcjonalny do liczby jednostek i potrzeb w poszczególnych województwach. Dla pojedynczej OSP mechanizm ten jest mało odczuwalny bezpośrednio (nie składa się o to osobnych wniosków – jest to uwzględniane w programach PSP), ale warto wiedzieć, że każdy ubezpieczony budynek „dokłada się” do strażackiej kasy.

4. Zakup samochodów i dużego sprzętu – montaż wielu źródeł

Najkosztowniejszym wydatkiem dla OSP jest zakup nowego (lub używanego) wozu ratowniczo-gaśniczego. Taki pojazd kosztuje od kilkuset tysięcy do ponad miliona złotych, zależnie od typu. Żadna pojedyncza gmina czy OSP nie sfinansuje tego sama, dlatego zazwyczaj stosuje się montaż finansowy z różnych źródeł:

• Budżet państwa (KG PSP/MSWiA): dotacja centralna, często największa część (np. 300–400 tys. zł).
• Samorząd lokalny: wkład gminy (nierzadko również powiatu czy samorządu województwa) – np. 100–300 tys. zł.
• Środki z firm ubezpieczeniowych: poprzez PSP (kilkadziesiąt tysięcy zł).
• Narodowy/Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska (NFOŚiGW/WFOŚiGW): fundusze ochrony środowiska wspierają zakup wozów, ponieważ nowe pojazdy są bardziej ekologiczne (spełniają normy emisji) i służą m.in. do zwalczania skutków klęsk środowiskowych. Od 2021 r. istnieje formalna współpraca między MSWiA a Ministerstwem Klimatu – fundusze te dołożyły pieniądze na strażackie zakupy Często wojewódzkie FOŚ ogłaszają program „Mały Strażak” (na sprzęt) czy dofinansowanie samochodów – OSP lub gmina składa wniosek i może uzyskać np. 50–150 tys. zł.
• Środki własne i zbiórki: brakującą kwotę OSP musi pokryć sama. Nierzadko strażacy organizują kwestę wśród mieszkańców, prowadzą zbiórki publiczne (np. przez internet), szukają sponsorów w lokalnym biznesie. Społeczność lokalna chętnie pomaga, gdy widzi, że strażacy zbierają na konkretny cel, który poprawi bezpieczeństwo wszystkich. Czasami wkład własny OSP to praca druhów przy przystosowaniu samochodu, drobne doposażenie już po zakupie itp.

Dopiero zebranie całej układanki finansowej pozwala sfinalizować zakup wozu. Podobny schemat dotyczy budowy lub generalnego remontu strażnicy – tutaj też środki unijne czy krajowe fundusze (np. programy MSWiA) wspierają samorządy i OSP, ale zwykle potrzebny jest udział własny.

5. Fundusze europejskie dla OSP

OSP mogą korzystać z funduszy unijnych, głównie za pośrednictwem samorządów województw lub programów krajowych. W poprzednich latach sporo inwestycji w OSP zrealizowano z Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) – np. na Mazowszu za pieniądze z UE zakupiono w 2023–2024 aż 187 nowych wozów dla OSP (wsparcie łączną kwotą blisko 250 mln zł w ramach programu „Fundusze Europejskie dla Mazowsza”). Projekty unijne obejmowały również doposażenie strażnic czy szkolenia dla strażaków. W perspektywie 2021–2027 fundusze na OSP mogą pochodzić np. z programów dotyczących adaptacji do zmian klimatu – bo poprawa infrastruktury ratowniczej jest traktowana jako zwiększanie odporności na klęski żywiołowe. Przykładowo działanie „Dostosowanie do zmian klimatu” umożliwiło dofinansowanie zakupu ciężkich samochodów ratowniczych dla OSP w mazowieckich gminach, z wkładem UE 85% kosztów.

OSP mogą też uczestniczyć w projektach transgranicznych czy edukacyjnych finansowanych z UE – np. szkolenia z pierwszej pomocy dla mieszkańców, kampanie informacyjne o bezpieczeństwie (tu często liderem projektu jest gmina lub stowarzyszenie, a OSP jest partnerem realizującym część działań). Warto aby zarządy OSP utrzymywały kontakt z władzami gminy i urzędem marszałkowskim – gdy pojawi się możliwość zdobycia dotacji unijnej na cele związane z ochroną przeciwpożarową, dobrze ją wykorzystać.

6. Fundusz Sprawiedliwości (Ministerstwo Sprawiedliwości)

W ostatnich latach niestandardowym, ale znaczącym źródłem wsparcia był Fundusz Sprawiedliwości – państwowy fundusz powstały z wpłat od sprawców przestępstw, zarządzany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, pierwotnie przeznaczony na pomoc ofiarom przestępstw i działania prewencyjne. W latach 2017–2019 Fundusz ten przeznaczył setki milionów złotych na zakupy nowoczesnego sprzętu ratowniczego dla OSP w całym kraju. Dzięki temu wiele małych jednostek otrzymało np. zestawy hydrauliczne do ratownictwa drogowego, defibrylatory AED, torby medyczne czy motopompy – sprzęt, na który normalnie nie byłoby ich stać. Program ten wzbudził pewne kontrowersje (z uwagi na wykorzystanie środków „sprawiedliwości” na straże pożarne), niemniej efekt był bardzo korzystny dla ochotników. Obecnie skala wsparcia z Funduszu Sprawiedliwości zmalała, ale sprzęt już zakupiony służy w OSP do dziś, podnosząc ich możliwości.

7. Darowizny, sponsoring, 1,5% podatku

Ochotnicze Straże Pożarne, jako organizacje pożytku publicznego (wiele OSP ma status OPP) mogą korzystać z odpisów podatkowych od osób fizycznych. Od 2023 r. podatnicy mogą przekazywać 1,5% podatku (wcześniej 1%) wybranej organizacji OPP – liczne OSP widnieją na liście uprawnionych. Dla jednostek, które aktywnie promują taką formę wsparcia, potrafi to przynieść kilkanaście czy kilkadziesiąt tysięcy zł rocznie (zwłaszcza jeśli sympatycy rozsiani po kraju wesprą daną OSP). Poza tym, straże tradycyjnie mogą liczyć na darczyńców: lokalne firmy często fundują sprzęt lub finansują określone zakupy w zamian za reklamę (np. sponsor strategiczny kupuje OSP mundury galowe, a jego logo widnieje na samochodzie czy banerze przy remizie). Mieszkańcy nieraz spontanicznie organizują zbiórki (np. po pożarze remizy w jakiejś miejscowości ludzie z całej Polski wpłacają datki na odbudowę).

OSP same także prowadzą różne akcje zarobkowe: tradycją jest noworoczna zbiórka strażacka (strażacy roznoszą kalendarze, a mieszkańcy w zamian wrzucają datek), organizowanie festynów strażackich, loterii fantowych, pokazów – dochód zasila kasę jednostki. Nie przynosi to może ogromnych sum, ale buduje relacje ze społecznością i pozwala np. sfinansować drobne naprawy albo zakup węży czy paliwa.

8. Programy dla młodzieży i inne granty miękkie

Warto wspomnieć, że OSP mogą pozyskiwać środki także na działalność pozaratowniczą – podobnie jak KGW czy inne stowarzyszenia. Jeśli strażacy organizują np. zawody sportowe, turniej MDP, szkolenia z pierwszej pomocy dla dzieci, mogą aplikować o granty z zakresu profilaktyki czy edukacji (np. z Ministerstwa Edukacji na programy dla młodzieży, z fundacji bankowych na projekty sportowe itd.). Część OSP pisze projekty do konkursu FIO (Fundusz Inicjatyw Obywatelskich) czy do programów PROO zarządzanych przez Narodowy Instytut Wolności – tam można uzyskać środki na rozwój organizacyjny, doposażenie w sprzęt komputerowy, promocję wolontariatu itp. Choć kojarzymy straż głównie z gaszeniem pożarów, jako stowarzyszenie OSP ma wiele wspólnego z innymi NGO i może korzystać z podobnych szans.

Podsumowanie finansowania: Ustawa o OSP z 2021 r. wymienia jasno, że koszty działalności pokrywane są z:

• budżetów samorządowych,
• środków z budżetu państwa przekazywanych przez PSP,
• wpływów z firm ubezpieczeniowych,
• darowizn od osób prywatnych i firm,
• zbiórek publicznych,
• oraz środków własnych wypracowanych przez OSP.

W praktyce każda aktywna OSP korzysta z kombinacji tych źródeł. Przykładowo: gmina opłaca paliwo i ubezpieczenie auta, MSWiA da dotację 10 tys. zł na sprzęt, z ubezpieczeń dołożą 5 tys. zł na węże, lokalna firma sponsoruje syrenę alarmową, społeczność zbierze 3 tys. zł na nowe mundury, a druhowie własną pracą wyremontują garaż. Taka mieszanka zapewnia stabilność finansową.

Jak OSP mogą pozyskiwać dotacje i sprzęt?

Znając już możliwe źródła, ważne jest pytanie: jak praktycznie straż pozyskuje fundusze? Wiele zależy tu od aktywności i zaradności zarządu OSP oraz współpracy z władzami. Oto kilka wskazówek i przykładów działań:

• Współpraca z samorządem: Dobra relacja z wójtem/burmistrzem oraz radnymi gminy jest kluczowa. Warto zapraszać władze na zebrania OSP, pokazywać osiągnięcia i potrzeby. Przy konstruowaniu budżetu gminy straż powinna przedstawiać uzasadnione wnioski o środki. Jeśli np. samochód jest bardzo stary, OSP może przygotować plan zakupu nowego i poprosić gminę o zabezpieczenie części kwoty oraz wystąpienie wspólnie o fundusze zewnętrzne. Samorząd często ma większe możliwości pisania wniosków – np. urząd gminy składa projekt o dofinansowanie wozu z RPO czy NFOŚ, a OSP jest beneficjentem końcowym.
• Śledzenie programów centralnych: Każdego roku Komenda Główna PSP przesyła do komend powiatowych informacje o programach dofinansowania dla OSP (dotacje MSWiA, nabór wniosków na auta, sprzęt itp.). Warto być w kontakcie z komendantem powiatowym PSP lub właściwym wydziałem bezpieczeństwa w urzędzie wojewódzkim – tam zapadają decyzje o podziale środków. OSP powinna składać wnioski w terminie i zgodnie z wymaganiami. Przykład: na początku roku zazwyczaj zbiera się zapotrzebowanie na dotację MSWiA – zarząd OSP przygotowuje listę potrzebnego sprzętu, wyceny i przekazuje do PSP. Jeśli wniosek zostanie uwzględniony, przychodzi promesa na określoną kwotę, a następnie po zakupie trzeba dostarczyć faktury do rozliczenia.
• Korzystanie z porad i szkoleń: Związek Ochotniczych Straży Pożarnych RP (ZOSP RP) – organizacja zrzeszająca większość jednostek – często organizuje szkolenia z pozyskiwania funduszy, pisania projektów. Warto, by przedstawiciele OSP w nich uczestniczyli. Ponadto portale branżowe (jak strazacki.pl, remiza.com.pl) publikują newsy o nowych naborach i programach – dobrze je śledzić. Przykładowo, jeśli ogłoszono nowy program „Folk(od)nowa” przez NIKiDW, w którym OSP mogą dostać grant na warsztaty z kultury ludowej, aktywna OSP może złożyć wniosek i zdobyć np. 15–20 tys. zł na zajęcia taneczne czy muzyczne dla mieszkańców (to realny przykład programu z 2025 r. wspierającego zarówno KGW, jak i OSP).
• Projekty unijne z OSP w partnerstwie: Jeśli gmina lub powiat przygotowuje duży projekt z funduszy UE dotyczący bezpieczeństwa (np. zakup kilku wozów dla gmin powiatu, budowa sieci alarmowania, szkolenia przeciwpowodziowe), OSP powinna się w to włączyć. Dzięki współpracy w ramach większego projektu łatwiej uzyskać dofinansowanie niż startując samemu. Przykład: w woj. podlaskim w 2022 r. władze wykorzystały oszczędności w RPO i dofinansowały dodatkowo kilkanaście gmin na potrzeby OSP, bo wspólnie aplikowano o przesunięcie środków. Indywidualnie OSP miałaby trudność, ale poprzez urząd marszałkowski – udało się.
• Dokumentowanie potrzeb: Warto prowadzić kronikę lub choćby ewidencję działań OSP – ile wyjazdów rocznie, jakie interwencje, ilu przeszkolonych ratowników. Takie dane robią wrażenie we wnioskach o dotacje (pokazują zaangażowanie) i pomagają argumentować np. potrzebę nowego sprzętu („wyjeżdżamy 100 razy w roku, nasza motopompa ma 30 lat i często zawodzi”).
• Dbanie o transparentność finansów: Kiedy społeczność lokalna widzi, że OSP mądrze gospodaruje pieniędzmi, chętniej pomaga. Warto informować mieszkańców, na co wydano zebrane fundusze, zapraszać na dni otwarte strażnicy, prezentować nowy sprzęt. To buduje zaufanie, że każda złotówka przekłada się na poprawę bezpieczeństwa, a nie marnuje.
• Własne inicjatywy zarobkowe: Nie należy ich lekceważyć – nawet jeśli przynoszą drobniejsze kwoty, pokazują aktywność. Organizacja festynu strażackiego, gdzie jest pokaz ratownictwa, konkurs dla dzieci, strażacka grochówka – może zebrać kilka tysięcy ze sponsorskich cegiełek i sprzedaży posiłków. A przy okazji integruje ludzi i promuje OSP. Albo taki kalendarz strażacki – to już tradycja, że druhowie robią pamiątkowe zdjęcia (nieraz bardzo pomysłowe), drukują kalendarze ścienne i roznoszą po domach. Mieszkańcy w podzięce dają datki. To niby stary sposób, ale nadal skuteczny i potrafi zasilić budżet jednostki.

Obowiązki OSP przy korzystaniu z dotacji

Uzyskanie środków to jedno, ale ważne jest również prawidłowe ich wykorzystanie i rozliczenie. Ochotnicze Straże Pożarne, jako dysponenci funduszy publicznych, muszą przestrzegać zasad:

• Wykorzystanie zgodnie z celem: Dotacje celowe (czy to z gminy, czy z MSWiA, czy unijne) mogą być wydane tylko na wydatki określone w umowie lub decyzji. Trzeba pilnować, by nie kupić czegoś spoza listy. Jeśli dotacja jest na motopompę i węże, nie można za te pieniądze kupić np. lodówki do kuchni w remizie – nawet jeśli jest potrzebna. Najpierw realizujemy cel dotacji w 100%, a dopiero ewentualną oszczędność, po uzgodnieniu z grantodawcą, można przesunąć na inny drobny zakup lub zwracamy niewykorzystaną część.
• Oferty, konkurencyjność cen: OSP nie podlega rygorom Prawa zamówień publicznych (chyba że wydaje fundusze jako jednostka budżetowa, ale zwykle nie – OSP to stowarzyszenie). Jednakże dla przejrzystości warto zebrać kilka ofert przed większym zakupem. Często w umowach dotacyjnych jest wymóg przedstawienia np. 3 ofert na sprzęt powyżej określonej kwoty. Dobrze jest kupować sprzęt u sprawdzonych dostawców, ale i cenowo racjonalnie.
• Dokumentacja wydatków: Każdy wydatek z dotacji musi być udokumentowany fakturą lub rachunkiem wystawionym na OSP. Następnie OSP sporządza sprawozdanie z dotacji – ile otrzymała, co kupiła (z wyszczególnieniem kwot i załączeniem kopii faktur). Nierozliczenie się w terminie lub wykrycie nieprawidłowości może skutkować żądaniem zwrotu środków, a nawet utratą wiarygodności przy kolejnych wnioskach.
• Utrzymanie efektu projektu: Przy dużych dotacjach (np. unijnych) bywa tak, że OSP zobowiązuje się utrzymać zakupiony sprzęt przez np. 5 lat i wykorzystywać go zgodnie z przeznaczeniem. Czyli nie można sprzedać wozu zaraz po otrzymaniu albo zmienić przeznaczenia obiektu. To raczej formalność – strażakom i tak zależy, by mieć sprzęt jak najdłużej – ale trzeba być świadomym takich zobowiązań.
• Ubezpieczenie i bhp: Mając nowy sprzęt czy wóz z dotacji, OSP powinna dbać o jego ubezpieczenie i konserwację. Wypadek czy zniszczenie z braku nadzoru mogłyby rodzić pytania o niewłaściwe gospodarowanie. Lepiej temu zapobiegać.

OSP i granty – bardzo wiele możliwości

Ochotnicze Straże Pożarne mają dzisiaj wiele możliwości pozyskania funduszy – od wsparcia ze strony gminy i państwa, poprzez fundusze celowe (ubezpieczenia, środowiskowe, sprawiedliwości), aż po środki unijne i darowizny społeczne. Aby z nich skorzystać, strażacy muszą być aktywni nie tylko w terenie podczas akcji, ale i za biurkiem – pisząc wnioski, rozliczając dotacje, uczestnicząc w szkoleniach. Coraz częściej OSP radzą sobie z tym znakomicie, stając się nowoczesnymi, dobrze wyposażonymi jednostkami. Efektem jest większe bezpieczeństwo całej społeczności.

Ważne jest przy tym, że finansowanie OSP to działanie ciągłe – sprzęt się zużywa, potrzeby rosną, dlatego strażacy co roku zabiegają o kolejne wsparcie. Społeczeństwo polskie docenia ich rolę, czego dowodem są zarówno decyzje władz (nowe ustawy, programy dotacyjne), jak i oddolne inicjatywy pomocowe. Dzięki temu model ochotniczego pożarnictwa – oparty na pasji i służbie, ale wsparty solidnie finansowo – ma szansę z powodzeniem funkcjonować przez kolejne pokolenia.

Na zakończenie: jeśli jesteś strażakiem-ochotnikiem lub sympatykiem OSP, nie bój się pytać i szukać informacji. Grantowo.pl oraz inne platformy chętnie dzielą się wiedzą o aktualnych naborach i źródłach finansowania. Sukces w pozyskaniu dotacji to często pochodna bycia „na bieżąco” – świat finansów dla OSP i NGO zmienia się, pojawiają się nowe programy. Mamy nadzieję, że ten poradnik-kompendium pomógł Ci zrozumieć, jak wieloma ścieżkami płyną środki do naszych dzielnych jednostek OSP. Powodzenia w zdobywaniu funduszy i dziękujemy za Waszą służbę!