Stowarzyszenia – podobnie jak fundacje – często potrzebują zewnętrznych funduszy, by realizować swoje projekty i cele statutowe. Na szczęście w Polsce istnieje bardzo wiele źródeł grantów i dotacji dostępnych dla organizacji pozarządowych, w tym także dla stowarzyszeń rejestrowych (oraz zwykłych, o ile spełnią określone kryteria). Kluczem do sukcesu jest orientacja, gdzie szukać tych możliwości i jak się do nich przygotować. Źródła te można podzielić na kilka głównych kategorii: granty od samorządów lokalnych, programy rządowe i ministerialne, dotacje od fundacji prywatnych i korporacyjnych, a także środki z funduszy Unii Europejskiej (zarówno programy krajowe typu EFS+, jak i konkursy regionalne w województwach). Poniżej przedstawiamy szeroki przegląd tych opcji, a także konkretne miejsca, gdzie ogłaszane są konkursy i nabory. W dalszej części poradnika podpowiadamy również, jak dobrze przygotować się do aplikowania, aby zwiększyć szanse na zdobycie dofinansowania.
Granty z samorządów lokalnych (gminy, powiaty, województwa)
Samorządy terytorialne – czyli gminy (miasta, gminy wiejskie), powiaty i województwa – dysponują co roku pulą środków, które przeznaczają na współpracę z organizacjami pozarządowymi. Dla wielu lokalnych stowarzyszeń to podstawowe i najbliższe źródło dotacji. Zasady tej współpracy określa ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, która zobowiązuje samorządy do wspierania zadań publicznych realizowanych przez NGO. W praktyce odbywa się to na dwa sposoby:
- Otwarty konkurs ofert – jest to najczęstsza forma. Każda jednostka samorządu (np. urząd miasta) ogłasza przynajmniej raz w roku konkursy dotacyjne w różnych obszarach, takich jak kultura, sport, edukacja, pomoc społeczna, ochrona środowiska, turystyka, przeciwdziałanie uzależnieniom itp. Stowarzyszenia mogą składać oferty realizacji zadań publicznych – czyli de facto wnioski o dotację na projekt mieszczący się w danej dziedzinie. Jak to wygląda? Zwykle pod koniec roku poprzedzającego samorząd przyjmuje roczny program współpracy z NGO i planuje, jakie konkursy ogłosi. Potem (np. w styczniu) publikuje ogłoszenia – np. „Konkurs na zadania z zakresu upowszechniania kultury fizycznej w 2025 roku”. W ogłoszeniu podana jest kwota do rozdysponowania, termin składania ofert (zwykle 21-30 dni od ogłoszenia) oraz warunki. Stowarzyszenie przygotowuje ofertę zgodnie ze wzorem (obecnie jest ujednolicony formularz oferty), opisując swój projekt: co chce zrobić, dla kogo, jakie rezultaty osiągnie i za ile. Ważne: Samorządy często wymagają wkładu własnego – np. 10% wartości projektu, który stowarzyszenie musi wnieść (może to być wkład finansowy lub praca wolontariuszy jako wkład osobowy). Po złożeniu ofert następuje ocena przez komisję konkursową i ogłoszenie wyników – zwykle wybierane są najlepsze merytorycznie oferty, ale też te mieszczące się w budżecie. Laureaci podpisują umowy z gminą/powiatem i realizują zadania, rozliczając się potem ze sprawozdaniem. Co istotne dla stowarzyszeń: w takich konkursach najczęściej mogą startować wszystkie zarejestrowane stowarzyszenia, nie trzeba mieć statusu OPP (pożytku publicznego), choć zdarza się, że przy niektórych zadaniach preferowane są OPP lub lokalne organizacje. Trzeba uważnie czytać warunki konkursu. Przykładowe zadania, na które stowarzyszenie może dostać dotację z gminy: organizacja festynu osiedlowego, prowadzenie świetlicy środowiskowej, zawody sportowe dla młodzieży, cykl warsztatów kulturalnych, wydanie lokalnej gazetki itp.
- Tryb pozakonkursowy (tzw. „małe granty” z art. 19a) – to specjalna uproszczona ścieżka, świetna dla mniejszych inicjatyw i stosunkowo mało sformalizowana. Zgodnie z art. 19a wspomnianej ustawy, stowarzyszenie może z własnej inicjatywy złożyć do samorządu ofertę na realizację zadania publicznego z pominięciem otwartego konkursu, o ile spełnione są dwie główne przesłanki: wartość dotacji nie przekracza 10 000 zł, a czas realizacji zadania to maksymalnie 90 dni. Taka oferta jest rozpatrywana przez organ wykonawczy (np. wójt, burmistrz, prezydent miasta) bez konkursu – jeśli uzna, że pomysł jest ciekawy i ma środki, może przyznać grant. Warunkiem jest jeszcze publikacja tej oferty na 7 dni w BIP – żeby każdy mógł się zapoznać; jeśli nie ma uwag, po 7 dniach następuje podpisanie umowy i można działać. Dla stowarzyszeń to ogromna szansa – nie muszą czekać na ogłoszenie konkursu, tylko mogą same wyjść z inicjatywą (np. „Chcemy zorganizować Dzień Sąsiada na naszym osiedlu w maju, prosimy o 5 tys. zł dotacji”). Wiele samorządów chętnie z tego korzysta, bo pozwala to szybko reagować na potrzeby mieszkańców. Trzeba jednak wiedzieć, że ten tryb ma pewne ograniczenia: po pierwsze, budżet samorządu na takie pozakonkursowe dotacje nie może przekroczyć 20% ogólnej puli dotacji dla NGO w roku (więc jeśli gmina ma mały budżet, to i liczba małych grantów jest ograniczona); po drugie, jedno stowarzyszenie może otrzymać w sumie maksymalnie 20 000 zł rocznie w tym trybie od danego samorządu. Po trzecie, nie można finansować w ten sposób zadań, które już wcześniej przegrały w konkursie – nie jest to „droga na skróty”, by obejść przegraną ofertę konkursową. Mimo tych ograniczeń art. 19a to doskonały sposób na zdobycie szybkiego zastrzyku funduszy, zwłaszcza na działania jednorazowe lub pilne. Gdzie szukać informacji? Warto zajrzeć na stronę lub BIP urzędu miasta/gminy – często jest tam zakładka „małe granty” lub komunikaty, jakie oferty wpłynęły i zostały dofinansowane. Można też zapytać w wydziale współpracy z organizacjami pozarządowymi lub lokalnym centrum NGO, jak w praktyce złożyć taką ofertę (zwykle wypełnia się ten sam formularz oferty co do konkursu, tylko zaznacza tryb 19a).
Oprócz powyższych, samorządy wojewódzkie również ogłaszają konkursy dotacyjne – na poziomie regionu (województwa) są to często większe programy, np. w dziedzinie kultury (festiwale, publikacje), turystyki (szlaki, wydarzenia promujące region), edukacji ekologicznej, profilaktyki zdrowotnej czy wsparcia NGO (niektóre urzędy marszałkowskie finansują np. działalność sieci NGO lub poradnictwo dla organizacji). Powiaty z kolei miewają konkursy w obszarze np. bezpieczeństwa publicznego, krzewienia sportu powiatowego, kultury na danym terenie. Warto więc, aby stowarzyszenie rozejrzało się nie tylko w swojej gminie, ale i wyżej – w powiecie i województwie – bo tam też są fundusze do zdobycia.
Gdzie ogłaszane są konkursy samorządowe?
Podstawowym miejscem jest Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) danego urzędu. Zgodnie z prawem, każdy konkurs musi być ogłoszony w BIP, aby zapewnić transparentność. Zwykle ogłoszenie pojawia się też na oficjalnej stronie miasta/gminy (często w sekcji „dla NGO” lub aktualnościach). Ponadto, portal ngo.pl ma kalendarium konkursów samorządowych – można tam filtrować konkursy wg województw. Lokalne portale informacyjne nieraz publikują newsy typu „Miasto X rozdaje dotacje dla organizacji – złóż wniosek do…”. Jeśli w waszej okolicy działa centrum organizacji pozarządowych lub lokalna federacja NGO, to na pewno takie informacje też rozpowszechnia (czasem organizują szkolenia z pisania ofert do konkursów miejskich). Podpowiedź: Warto już jesienią dowiadywać się o plany konkursowe na kolejny rok – np. w projekcie budżetu miasta jest często załącznik z kwotami na dotacje w poszczególnych działach. Dzięki temu stowarzyszenie wie z wyprzedzeniem, na co przygotować ofertę.
Programy rządowe i dotacje centralne dla NGO (FIO, NOWEFIO, PROO i inne)
Na szczeblu krajowym funkcjonuje wiele programów, z których stowarzyszenia mogą pozyskać środki – zarówno na konkretne projekty społeczne, jak i na rozwój wewnętrzny organizacji. Oto najważniejsze z nich:
- Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (FIO / NOWEFIO): Jest to chyba najbardziej znany ogólnopolski program dotacyjny dla organizacji pozarządowych. Obecnie działa pod nazwą NOWEFIO (Nowy FIO) na lata 2021-2030, kontynuując wcześniejsze edycje FIO. Celem FIO jest zwiększanie zaangażowania obywateli i NGO w życie publiczne, wspieranie oddolnych inicjatyw, wolontariatu, aktywności społecznej. Kto może aplikować? Stowarzyszenia (w tym zwykłe), fundacje, koła gospodyń wiejskich, spółdzielnie socjalne i inne podmioty społeczne. Program podzielony jest na różne Priorytety – np. aktywności lokalne, organizacje obywatelskie na rzecz dobra wspólnego, sektor wolontariatu, młodzież itp. Co roku ogłaszany jest konkurs (najczęściej jesienią na rok następny). Granty mogą być całkiem duże – od kilkudziesięciu tysięcy zł do nawet 300 tys. zł, zazwyczaj na projekty 1-2 letnie. Są też ścieżki mikrograntów realizowane regionalnie (np. „FIO lokalnie” – gdzie małe organizacje mogą dostać 5-8 tys. zł na pierwszy projekt). NOWEFIO zarządza Narodowy Instytut Wolności (NIW-CRSO). Gdzie szukać informacji? Na stronie NIW (niw.gov.pl), w zakładce „Nasze programy – FIO” pojawiają się ogłoszenia o naborach. Wnioski składa się elektronicznie przez generator.niw.gov.pl. Warto zaznaczyć, że FIO jest konkursem popularnym – w edycjach startują tysiące NGO z całej Polski – ale też sporo projektów dostaje dofinansowanie (kilkaset rocznie). Na co można otrzymać środki? Katalog działań jest szeroki: od wydarzeń kulturalnych, przez działania edukacyjne, integrację sąsiedzką, wsparcie seniorów, promocję zdrowia, ekologię, po rozwój wolontariatu i kompetencji obywatelskich. Ważne, by projekt angażował społeczność i był zgodny z misją stowarzyszenia.
- PROO – Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich: To rządowy program (również prowadzony przez NIW), który koncentruje się nie na działaniach na zewnątrz, lecz na wzmacnianiu samych organizacji. PROO ma kilka priorytetów, m.in.: Priorytet 1a i 1b – wsparcie instytucjonalne (czyli dotacje na bieżącą działalność, rozwój zasobów, podniesienie profesjonalizmu NGO), Priorytet 2 – dotacje na kapitał żelazny (budowanie funduszu, z którego odsetki finansują działalność – to dla bardziej zaawansowanych NGO), Priorytet 3 – wsparcie mediów obywatelskich (np. lokalne portale informacyjne prowadzone przez stowarzyszenia), Priorytet 4 – rozwój centrów usług społecznych itp., Priorytet 5 – tzw. wsparcie doraźne (szybkie mikrogranty w razie nagłych potrzeb lub kryzysów). Dla stowarzyszeń szczególnie atrakcyjny jest Priorytet 1a – Rozwój instytucjonalny lokalnych organizacji. Pozwala on uzyskać finansowanie np. na zatrudnienie pierwszego pracownika biurowego, zakup sprzętu biurowego, podnoszenie kwalifikacji zespołu, doposażenie siedziby – słowem na wszystko, co sprawi, że stowarzyszenie będzie sprawniej działać. Takie dotacje mogą trwać do 2 lat i sięgać kilkudziesięciu tysięcy zł. Konkursy PROO ogłaszane są mniej więcej raz do roku (choć różne priorytety mogą ruszać w różnych terminach). Aplikacja znów przez generator NIW. Stowarzyszenia, zwłaszcza te młode lub działające na niewielką skalę, powinny obserwować PROO, bo to szansa na zdobycie środków na wzmocnienie fundamentów organizacji – co czasem jest trudniejsze do sfinansowania niż same projekty merytoryczne.
- Programy resortowe (ministerialne): Oprócz centralnych programów NIW, poszczególne ministerstwa również prowadzą własne konkursy dla NGO. Przykłady:
- Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego co roku uruchamia kilkanaście programów dotacyjnych (tzw. programy ministra) w obszarze kultury, sztuki, ochrony dziedzictwa, czytelnictwa, edukacji kulturalnej itp. Stowarzyszenia mogą aplikować np. w programie „Kultura Dostępna”, „Edukacja kulturalna”, „Patriotyzm jutra” (akurat ten we współpracy z Muzeum Historii Polski), „Infrastruktura kultury” (tu na remonty domów kultury i tym podobne, co bywa dostępne też dla NGO). Te konkursy zwykle startują pod koniec roku lub w styczniu, a nabory trwają do lutego. Informacje są na stronie ministerstwa oraz portalu gov.pl (sekcja kultura).
- Ministerstwo Edukacji lub instytucje podległe (np. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju) czasem ogłaszają konkursy dla NGO na projekty edukacyjne, szczególnie ze środków unijnych. Przykładowo program „Aktywna tablica” był skierowany do szkół, ale NGO mogły być partnerami. W 2025 r. w ramach KPO pojawił się konkurs na tworzenie e-materiałów edukacyjnych – stowarzyszenia też mogły w nim startować.
- Ministerstwo Sportu i Turystyki – dotacje na upowszechnianie sportu, program KLUB (drobne granty dla klubów sportowych, w tym stowarzyszeń sportowych), programy dofinansowania obozów, zajęć sportowych dla różnych grup.
- Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – np. ASOS (rządowy program Aktywizacji Społecznej Osób Starszych) – stowarzyszenia seniorów lub pracujące z seniorami co roku mogą zdobyć dotację (do ~300 tys. zł) na projekty dla osób 60+. Podobnie program Maluch+ (żłobki i kluby dziecięce) – choć głównie dla samorządów, to także stowarzyszenia mogą aplikować o dotacje na utworzenie i prowadzenie żłobka (jak opisaliśmy w artykule o KPO).
- Kancelaria Premiera / Pełnomocnicy rządu – bywają specjalne konkursy np. na przeciwdziałanie dyskryminacji, na wsparcie rodziny (Konkur „Po pierwsze Rodzina!”), na rozwój harcerstwa, na integrację cudzoziemców (te realizuje obecnie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, program „Razem Bezpiecznie” itp.).
Innym przykładem jest NIW-CRSO poza FIO i PROO – realizuje też program „NOWEFIO – lokalne” (regranting regionalny) i np. niedawno ruszył program „Moc Małych Społeczności” dedykowany najmniejszym organizacjom i grupom nieformalnym (w 2024/25).
Dużo tego – kluczem jest znalezienie programu odpowiedniego do misji Twojego stowarzyszenia i pilnowanie terminów.
Fundacje prywatne i korporacyjne – granty ze świata biznesu i filantropii
Poza sferą publiczną, wiele stowarzyszeń pozyskuje granty od prywatnych fundacji, firm i innych organizacji pozarządowych. Te źródła są bardzo różnorodne, więc kilka przykładów dla zobrazowania:
- Fundacje korporacyjne (przy firmach): Duże przedsiębiorstwa często zakładają własne fundacje społeczne, które prowadzą programy grantowe. Np. Fundacja ORLEN ma program „Moje Miejsce na Ziemi” – coroczny konkurs, w którym organizacje i grupy nieformalne mogą dostać do 20 tys. zł na lokalne projekty (ekologia, bezpieczeństwo, kultura, sport – dość szeroko). Fundacja PZU prowadzi konkursy w obszarze edukacji, bezpieczeństwa na drogach, wolontariatu pracowniczego (gdzie stowarzyszenie może wystąpić we współpracy z pracownikiem PZU). Fundacja BGK (Banku Gospodarstwa Krajowego) oferuje program „Generacja 6.0” (dla projektów dla seniorów), „Na dobry początek” (dla edukacji przedszkolnej), „Dzieci Kapitana Nemo” (dla rozwoju dzieci i młodzieży). Fundacja BIEDRONKI koncentruje się na projektach dla osób starszych w trudnej sytuacji (program „Grant 1000” – szybkie granty 10 tys. zł). Fundacja Coca-Cola globalnie ma granty na aktywność fizyczną młodzieży i empowerment kobiet (tu aplikacja bezpośrednio do centrali, po angielsku). Fundacja Santander – małe granty dla społeczności lokalnych, podobnie bank Millenium czy BNP Paribas (program „ReAkcja”). Jest też Fundacja Czerwone Noski (dla projektów śmiechoterapii) i dziesiątki innych. Każda z takich fundacji ma swoje priorytety tematyczne odzwierciedlające wartości firmy albo branżę.
- Fundacje rodzinne i grantodawcze: Np. Fundacja Batorego – oferuje granty dla organizacji obywatelskich, np. w ramach Funduszu Demokracji, na działania strażnicze, partycypację, kontrolę wyborów. Fundacja Edukacja dla Demokracji często administrowała programy Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności jak RITA (współpraca z krajami na Wschodzie). PAFW (Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności) sama inicjuje programy – np. „Działaj Lokalnie” (realizowany przez Akademię Rozwoju Filantropii) – tam stowarzyszenia mogą dostać mikrogranty do 6 tys. zł na działania w swojej gminie (to jest zarządzane przez lokalne ośrodki Działaj Lokalnie w wielu powiatach). Innym ich programem jest „Seniorzy w Akcji”, „Praca w NGO – staże” itd. Fundacja im. Stefana Batorego ma również program Aktywni Obywatele (we współpracy z grantami norweskimi) – duże dotacje na prawa człowieka, inkluzję, aktywność obywatelską, ale to już fundusze zagraniczne (opisane niżej).
- Fundacje community i lokale: W niektórych miastach działają tzw. fundusze lokalne czy fundacje społecznościowe. Przykładowo, Fundusz Pomocy Dzieciom (Fundacja KGHM) – wspiera inicjatywy w regionie Zagłębia Miedziowego, Fundacja Miejsc i Ludzi Aktywnych (MiLA) – granty na inicjatywy w Małopolsce, Centrum OPUS w Łodzi – ma granty dla młodych NGO z regionu łódzkiego, Fundacja Fundusz Grantowy dla Płocka – zasilana przez Orlen, daje dotacje lokalnym projektom w Płocku. Warto rozejrzeć się, czy w waszym regionie duże firmy lub lokalni filantropi nie utworzyli takiego funduszu.
- Granty międzynarodowe i ambasady: Choć większość stowarzyszeń skupia się na krajowych źródłach, nie można zapominać, że istnieją również programy zagraniczne dostępne dla polskich NGO. Przykładowo, Fundusze Norweskie i EOG – program „Aktywni Obywatele” (w dwóch edycjach: Fundusz Krajowy i Fundusz Regionalny) – to spore granty (do ok. 200 tys. euro) na prawa człowieka, wykluczone grupy, środowisko, rozwój sektora. Wiele stowarzyszeń, zwłaszcza bardziej doświadczonych, pozyskało z tego funduszu finansowanie na 2-3 letnie projekty. Te konkursy są realizowane przez konsorcja polskich fundacji (Batorego, Stocznia, Fundacja Krzyżowa itd.) co kilka lat. Ambasady – np. Ambasada USA w Warszawie oferuje Small Grants Program (dotacje kilkunastu tysięcy dolarów na projekty promujące amerykańską kulturę, wartości demokratyczne, wymianę), podobnie ambasady krajów skandynawskich czy Niemiec miewają konkursiki na dialog polsko-niemiecki, ekologię, prawa człowieka. Wymaga to jednak znajomości języka i napisania wniosku po angielsku.
